Het was de verkiezingsbelofte van GroenLinks tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Voor 2025 moeten er in onze hoofdstad 10.000 parkeerplaatsen verdwijnen en plaatsmaken voor groen, wandelgebieden en andere verblijfsruimte.
Hoe staat het met deze verkiezingsbelofte? Not Just Bikes geeft een vermakelijke, maar zeer inhoudelijke update. In deze video over Amsterdam, met af en toe uitstapjes naar buitenlandse steden. Volgens de organisatie zet de gemeente inderdaad mooie stappen met het verwijderen van parkeerplekken. 4.000 zijn er sindsdien met de grond gelijkgemaakt. En still counting…
Auto’s first
Net zoals in andere grote steden staat in Amsterdam de auto op de eerste plaats in de verkeerspiramide. Eigenaren hebben veel privileges, maar veroorzaken ook veel problemen. Denk aan horizonvervuiling, verkeersonveiligheid en grote uitstoot van schadelijke stoffen. GroenLinks wilde daarom korte metten maken met het vehikel. Door het aantal parkeerplaatsen te verwijderen, hoopten ze mensen uit de auto te krijgen. Want waar moeten mensen hun geliefde rijwiel nu kwijt?
Gaat enkel om parkeren op straat
In de praktijk worden parkeerplaatsen echter niet 100% verwijderd, maar eerder verplaatst. Zo vertelt Not Just Bikes over die grote parkeergarage onder de gracht waar 600 mensen hun auto kwijt kunnen. 300 meer dan voorheen in de straat. Resultaat: een mooie groene stad met ruimte voor lopen, maar níét met minder auto’s.
Het team van Ruimte voor Lopen wenst iedereen een wandelvriendelijke kerstperiode toe. Op naar een jaar waarin we meters gaan maken. Een jaar waarin we ons voor de volle 100% inzetten om ons land wandelvriendelijker te maken. Waarin we meer ruimte voor lopen creëren.
Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ontwikkelt twee toolboxen op het gebied van lopen. Er komt er één die specifiek is gericht op loopstimulering en eentje die gaat over loopbeleid.
Inhoud toolboxen
Hoe werkt gedragsverandering? Welke loopinterventies zijn mogelijk nuttig en op welke manier schaal je die acties op? Dit soort vragen beantwoordt de toolbox over loopstimulering. Terwijl die over loopbeleid juist ingaat op hoe je komt tot breed gedragen, allesomvattend (integraal) loopbeleid, afweegmethodieken, loopnetwerkkaarten, data en andere loopinstrumenten.
Help jij mee ze te vullen?
Op deze manier krijgen gemeenten en andere overheden ‘haakjes’ om meer ruimte voor lopen te creëren. In het hoofd, op papier en buiten. Voor het vullen van de toolboxen maakt het Ministerie graag gebruik van bestaande kennis en geleerde lessen. Help jij mee? Beantwoord deze twee vragen:
Hoe kunnen deze toolboxen jou helpen om meer ruimte voor lopen te creëren. Welke informatie heb jíj nodig?
Heb je documenten, praktijkvoorbeelden, links naar websites of andere nuttige input die volgens jou in de toolbox(en) horen?
We kijken uit naar jouw input! Stuur een mail naar Hannah.Kandel@Rebelgroup.com. Zij is namens het adviesbureau Rebel betrokken bij dit project.
“Wandelen bungelt te vaak nog aan de onderkant van de mobiliteitshiërarchie. Bovendien wordt het gigantische belang van wandeldata vaak niet erkend.” Dat concluderen onderzoekers in een rapport van Ramboll, een mondiaal engineering, architectuur en consultancy-bedrijf met Deense roots.
De data spreken voor zichzelf: 2/3 van de overheidsinstanties verzamelt geen wandeldata. Deze conclusie trok het bureau nadat ze verschillende databronnen onder de loep nam. Hiervoor werkte ze nauw samen met onder meer CityDeal-partners Rotterdam, provincie Utrecht en Rijkswaterstaat.
5 hoofdconclusies
Een tipje van de sluier! Uit het onderzoek kwam onder andere de volgende punten:
Wandelen staat onderaan de mobiliteitshiërarchie en de noodzaak van wandeldata wordt niet gevoeld en gedeeld.
De wandelbewegingen van mensen zijn meer “fluïde”, variëren van tijd tot tijd. Er zit geen vast patroon in zoals bij gemotoriseerd verkeer. Dit maakt het uitdagender om alle bewegingen te meten.
Bij het meten zijn nummers (statistieken) belangrijk, maar ook informatie over veiligheid en tevredenheid. Net zoals individuele kenmerken van voetgangers.
Belangrijk is om data te verzamelen over wie niet wandelt en waarom niet.
Er ontbreken data-standaarden wat het lastig maakt om iets te zeggen over kwaliteit, validiteit (geldigheid) en vergelijkbaarheid van wandeldata.
“Niet langer is mobiliteit maatgevend, maar de menselijke maat maakt de straat.” De Groningse ontwerpleidraad ‘Nieuwe Ruimte’ is onlangs uitgeroepen tot winnaar bij de uitreiking van de Landscape Institute Awards in Londen. In de categorie ‘Innovation and Research’ kwam de Noord-Nederlandse stad als winnaar uit de bus.
De 10 dimensies van de straat
Daarmee versloeg de Noord-Nederlandse stad 200 inzendingen uit maar liefst 53 landen. Een mooie prestatie, waarmee ruimte voor lopen hoger op de politieke agenda komt. In de vernieuwende ontwerpmethode voor de openbare ruimte is mobiliteit niet langer leidend, maar toegankelijkheid, veiligheid, gezondheid, sociale interactie, ecologie, klimaatadaptatie, economie, culturele identiteit en mobiliteit maken samen de straat. Dit zijn de 10 dimensies van de straat.
Ruimte voor lopen in ontwerpleidraad ‘Nieuwe Ruimte’
De Leidraad benoemt principes en uitgangspunten voor verschillende typen gebieden en wijken in Groningen. Daarbij ziet ze vooral kansen op plekken waar de auto aan belang inboet. Juist daar ontstaan kansen om de leefkwaliteit te vergroten. Een aantal wandelvriendelijke uitgangspunten:
Meer ruimte voor de voetganger: nu al in de binnenstad en in de toekomst ook elders in de gemeente.
Meer ruimte voor groen en leefruimte in de straat. “Openbare ruimte is openbaar. Het is daarom niet langer vanzelfsprekend dat de auto de eerste rechten heeft op het gebruik van de openbare ruimte. Immers, elke parkeerplaats minder is 10 vierkante meter openbare ruimte erbij.”
Focus op toegankelijkheid voor de voetganger: geen obstakels en gebreken in de openbare ruimte.
Op naar een nieuw soort openbare ruimte!
De ontwerpleidraad ‘Nieuwe Ruimte’ kun je vooral zien als een inspiratiedocument voor projecten. Om samen aan de weg te timmeren voor een nieuw soort openbare ruimte, waarbij minder ruimte is voor geparkeerde auto’s en fietsen. En er meer ruimte komt voor groen, sporten, spelen en wandelen. De leidraad is een co-productie van gemeente Groningen, Goudappel, STIPO en Felixx Landscape Architects & Planners. Een onmisbare stap ernaartoe waren de belevingswandelingen met bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden. Tijdens deze wandelingen gaven zij indrukken van de openbare ruimte en aandachtspunten aan op een kaart.
Landscape Institute Awards
Dat Groningen er vandoor gaat met deze award is een bijzondere prestatie: de LI Awards behoren tot de belangrijkste prijzen op gebied van landschapsontwerp. Ieder jaar bekronen zij projecten die de natuurlijke en gebouwde omgeving beschermen, behouden en verbeteren.
Vandaag donderdag 1 december is het congres ‘Gamechangers in de Bouw & Infra’. Met extra veel aandacht voor lopen – wat zijn wij daar blij mee! Eén van de sprekers is onze programmaleider Martine de Vaan. “Het specifiek ontwerpen voor een wandelvriendelijke stad is een echte gamechanger”, vindt zij.
“De ruimte voor voetgangers is een restpost”, vertelt zij aan het platform ‘Duurzaam Gebouwd.’ “De stoepen staan vol met obstakels als lantaarnpalen, afvalbakken, fietsen en tegenwoordig ook laadpalen. Op de rijbaan zie je dat nooit. Heb je weleens een lantaarnpaal midden op de rijbaan gezien?”
“Wandelen sterker verankeren in beleid en buiten.” Dat is het doel van deze oproep van Rebel Nederland & België en Wandelnet. Ze openen de (gezamenlijke) zoektocht naar een wandelprincipe dat ervoor zorgt dat de positie van voetgangers altijd wordt meegenomen in plannen.
Frank Hart van Wandelnet: “We merkten dat het 3-30-300 principe voor groen in de stad goed aansloeg bij politici, adviseurs en beleidsmakers en die willen we overtuigen van meer ruimte voor lopen. Bovendien kunnen we niet kort genoeg uitleggen waar Wandelnet ‘van is’. Zeker als het gaat om meer ruimte voor lopen in de openbare ruimte. Met een ‘wandelprincipe’ onder de arm denken we meer effect te sorteren.”
Wandelen essentieel
Wandelen neemt immers een cruciale plaats in het stedelijke ecosysteem in. Toch blijkt het vaak lastig om dit inzicht te vertalen naar beleid en de inrichting van de buitenruimte. Nog te vaak staat de auto boven aan in de verkeerspiramide. “Er zijn wel normen voor bijvoorbeeld de breedte van een stoep”, legt Frank uit. “Maar ons gaat het er vooral om dat er voor voetgangers als uitgangspunt een samenhangend, logisch, veilig én aantrekkelijk netwerk komt. Hiervoor is echt nog onvoldoende aandacht. Zo kom je als voetganger vaak hobbels tegen op de weg: een onveilig kruispunt met een autoweg/fietspad of een stoep die zomaar ophoudt. Bij het ontwerpen van woonwijken wordt als allerlaatste eens gekeken waar de voetganger nog kan…”
Netwerkkaarten en parkeernormen voor auto en fiets
Levende bewijs zijn de vele autoparkeernormen en netwerkkaarten die letterlijk ruimte voor auto’s claimen. Hetzelfde zien we bij de positie van fietsers. Voor de voetgangersinfrastructuur ontbreken simpelweg zulke instrumenten. “Een goed ontwerp-principe helpt erg”, geeft Hannah Kandel van Rebel aan. “Denk bijvoorbeeld aan het 3-30-300 principe* dat voor groen wordt gebruikt. “Een wandelprincipe draagt direct bij aan twee van de drie kerndoelen van Ruimte voor Lopen”, vult Frank aan. Te weten:
Lopen is een vanzelfsprekend en integraal onderdeel van beleid, ontwerp en beheer;
De omgeving biedt gelegenheid en nodigt uit om veilig te lopen.
Heb jij een beeld bij zo’n ontwerp-principe?
We willen dat wandelen de aandacht en ruimte krijgt die het verdient. Vandaar dat we deze oproep van harte steunen. Draag jij ook bij? Heb jij een beeld bij hoe zo’n ontwerpprincipe eruit kan zien? Of dilemma’s waar het principe een antwoord op moet geven? Laat het weten. Stuur een bericht naar Hannah of Frank Hart van Wandelnet.
*het ontwerp-principe “3-30-300”: elke stadsbewoner moet vanuit zijn / haar huis minstens 3 bomen kunnen zien, 30% van de oppervlakte in elke wijk moet voorzien zijn van een bladerdak en binnen 300 meter vanaf zijn / haar woning moet iedereen een park of groene ruimte van tenminste 1 ha kunnen bereiken.
Alweer driekwart maand geleden, op donderdag 13 oktober, vond in Zwolle het Nationaal Voetgangerscongres 2022 plaats. Een jaarlijks evenement voor mobiliteitsprofessionals die zich bezighouden met alles voor en over voetgangers. In de aanloop naar dit congres schreef Derk van der Laan een drieluik over prioriteiten voor voetgangers.
Aflevering 1: plussen, minnen en prioriteiten voor nu
Wat zijn de verbeteringen in de positie van voetgangers? Wat is er de afgelopen vier jaar juist verslechterd? En: wat zijn de drie belangrijkste acties voor de komende jaren? Op deze vragen gaan Ankie van Dijk (directeur Wandelnet) en Rob Methorst (secretaris van MENSenSTRAAT) in.
Aflevering 2: Vier jaren vooruit kijken: prioriteiten voor voetgangers
Hoe zit het met de positie van lopers? Wat waren verbeteringen en wat verslechteringen? Welke urgente acties zien betrokkenen de komende vier jaar? Aan het woord: Jeanette van ’t Zelfde (Adviseur Public Affairs ANWB), Boudewijn Leeuwenburgh en Patty Muller, voorzitters van respectievelijk Voetgangersbeweging Nederland en Voetgangers Vereniging Nederland.
Aflevering 3: Prioriteiten voor voetgangers: prominenten kijken vier jaren vooruit
Wat heeft prioriteit om in de positie van wandelaars te verbeteren? We vroegen het aan drie wandelprominenten. Judith Bokhove, voormalig wethouder in Rotterdam (2018-2022) en nu fractievoorzitter van GroenLinks in de gemeenteraad. Sipke van der Meulen, regisseur verkeersveiligheid provincie Fryslân. En Walther Ploos van Amstel, lector City Logistics aan de Hogeschool van Amsterdam.
Een mooi initiatief van onderaf! De Kamperveense Jocelyn Vreugdenhil bedacht 7 wandelingen door de Biblebelt. Een gebied waar veel mensen wonen die reformatorisch zijn. Om zo anderen mee te nemen in deze subcultuur. Inspirerend om te wandelen én te lezen, want ze schreef er het boek ‘Rondjes rond de kerk in de Biblebelt’ over.
Jocelyn groeide zelf op in Kamperveen, een zwaar gereformeerd dorp. En weet zich nog goed de christelijke regels uit haar kindertijd te herinneren: niet in de tuin mogen werken op zondag en als kind niet mogen rolschaatsen op de laatste dag van de week.
“In coronatijd ben ik veel gaan wandelen”, vertelt ze desgevraagd. “Toen ik daar liep, dacht ik: mensen vinden het misschien wel heel interessant om de geschiedenis van deze plek te weten en hoe er geleefd wordt. En wat is een betere manier om dat te doen dan door wandelen? Dus ben ik wandelroutes uit gaan zetten, op verschillende plekken in de Biblebelt, gekoppeld aan een thema, zoals kunst, vrouwenrechten, natuur en lhbti. In totaal heb ik er zeven bedacht, in Middelburg, Gouda, Staphorst, Rotterdam, Nunspeet, Barneveld en Friesland.”
We willen allemaal groenere steden, want die zijn gezond, biodivers, sociaal, adaptief. Oftewel: levend. Tegelijkertijd moeten we de komende jaren flink bijbouwen in Nederland. Gaat dat verdichten en vergroenen wel samen?
Daarover gingen Rijksadviseur Wouter Veldhuis, Tamara Ekamper (gemeente Groningen) en José Besselink (gemeente Rotterdam) in gesprek tijdens ‘De Groene Stad’. Eén van de sessies die deel uitmaakte van de Dag van de Stad 2022. Een dag met meer dan 1.200 bevlogen sprekers, gedreven en kennisrijke professionals en betrokken inwoners.
Groen belangrijk voor gezonde steden
In de sessie stond groen centraal. Groen als factor die ons welzijn verbetert. “Groen is immers heel belangrijk voor de gezondheid van mensen” trapt Veldhuis af. Besselink kan dit beamen: “Je ziet keer op keer dat het juist groen is, waardoor mensen erop uitgaan. Of het nu lopend of fietsend is.”
Groen en verdichten hand in hand
Maar wordt groen niet verdrongen door baksteen? Zeker nu er de komende jaren duizenden woningen bij moeten komen om de woningnood in ons land tegen te gaan? Volgens de drie sprekers in de sessie niet. “Verdichten zonder groen is onvoorstelbaar”, klinkt Veldhuis. Nieuwbouwprojecten zijn juist de ideale kans om de openbare ruimte onder de loep te nemen. Om op alle schaalniveaus te bekijken waar er meer groen kan komen.
Mobiliteit onder de loep
Om de groene stad te realiseren, is het wel nodig om onder meer de mobiliteit onder de loep te nemen. In veel steden staan auto’s boven aan de verkeerspiramide. Parkeerplaatsen, brede autobanen en een goede doorgang: auto’s worden geen strobreed in de weg gelegd. Dat moet veranderen: we moeten naar wandel- en fietssteden. Ekamper: “We moeten ons steeds afvragen: Kunnen we met minder auto’s en meer actieve mobiliteit een heel andere openbare ruimte creëren die veel groener is en aantrekkelijker wordt?”
“Maak de onverharde paden zichtbaar en bescherm ze beter”, zo pleit Wandelnet. Dit soort padden bevatten veel cultuurhistorie, in sommige gevallen liggen ze er immers al zo’n 600 jaar. Helaas dreigen de paden op veel plekken te verdwijnen. Door asfaltering of een nieuwe inrichting van het gebied.
Onverharde paden
Iedereen loopt er wel eens over: een onverhard paadje. Door het bos, over een jaagpad of over een van de vele paden die van de kerk langs de huizen in het nabijgelegen dorpje slingeren. Prachtige paden met een historie, een lang verleden. Wij helpen provincies om bewust te worden van de waarde van deze paden.
Help mee onverharde paden te beschermen
Een groot struikelblok is echter dat er weinig kennis beschikbaar is over de precieze locatie van de onverharde paden. Dit maakt het moeilijk om ze te beschermen. Tijd voor aandacht en actie, vind je ook niet? Help mee. Maak een foto van je favoriete paadje, zet ‘m op de kaart en deel je foto op social media met #ikwandelonverhard.
Vandaag heeft Wouter Veldhuis op het Nationaal Voetgangerscongres de LoopAward 2022 uitgereikt. Hij was de juryvoorzitter en had de eer om de twee winnaars bekend te maken. Walking4School is de winnaar in de categorie ‘maatschappelijke initiatieven’; in de categorie ‘ruimte in de fysieke omgeving’ gaat de Drontense dementievriendelijke route – de Oost er vandoor met de award. Een welverdiende felicitatie vanuit onze kant. 🎉
Eersten van 16
Maar liefst 16 verschillende organisaties meldden hun initiatief bij ons platform. Uit ál deze inzendingen nomineerde de jury er zes die meedongen om de twee prijzen. ‘Dementievriendelijke route – De Oost’, ‘Als bomen kunnen wandelen, kunnen wij veranderen’ en ‘Erf 2.0 Delft’ maakten kans op de Award vanwege hun bijdrage aan meer (toekomstige) ruimte voor lopen in de fysieke omgeving. De genomineerden voor het maatschappelijke initiatief waren ‘Feeting #1 wandel-vergaderapp’, ‘Maak een ommetje –Gemeente Terneuzen’ en ‘Met Walking4School loopt het beter!’
Beoordeling door jury
Een vakjury boog zich over al deze prachtige initiatieven. Juryleden waren: Chantal Walg (andersdenker en -doener in de zorg), Bruno Bruins (voormalige wethouder Verkeer en -minister voor Medische Zorg & Sport en nu adviseur voor de Raad van State) en Wouter Veldhuis (Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving). Bij hun beoordeling keken ze naar originaliteit, actualiteit en in hoeverre het initiatief een inspirerend voorbeeld is voor anderen. Bovendien toetsten ze de inzendingen aan de ambities van Ruimte voor Lopen:
Lopen is een vanzelfsprekend en integraal onderdeel van beleid, ontwerp en beheer.
De omgeving biedt gelegenheid en nodigt uit om veilig te lopen.
Lopen heeft een positief imago en wordt gestimuleerd.
Bijzondere prijzenbeeldjes
De LoopAward bestaat uit twee prijzen, in de categorie ‘ruimte in de fysieke omgeving’ en ‘maatschappelijke initiatieven’ worden inzendingen beloond. Beide prijzen bestaan uit een sculptuur gemaakt door Lilian Beentjes. De sculpturen stellen beenderen voor die noodzakelijk zijn voor het lopen.
Dementievriendelijke route
De ruimtelijke award werd gewonnen door De dementievriendelijke route – de Oost. De Oost in Dronten is een straat waar een verzorgingshuis en seniorencomplex aan liggen. Er komen steeds meer mensen met dementie en iedereen moet steeds langer thuis blijven wonen. Daardoor is het steeds belangrijker dat mensen met dementie die nog thuis wonen zelfstandig naar buiten kunnen.
Er is een route aangelegd die overzicht, rust en structuur biedt en herkenbaar is. Daardoor kunnen mensen met dementie, maar ook andere doelgroepen langer zelfstandig gebruik maken van de openbare ruimte. Er zijn meer rustplekken aangebracht, fietsstroken zijn gescheiden en alle voetgangersoversteken op de wegen zijn verhoogd zodat ze even hoog zijn als de aanliggende voetpaden. Hierdoor kunnen mensen met beginnende dementie zelfstandig naar buiten. Ruimte voor lopen zit ‘m vaak in de kleine dingen, dat bewijst dit initiatief gaf de jury aan. De oplossing is erg eenvoudig, de impact groot.
Walking4School
De winnaar van de maatschappelijke award is Met Walking4School loopt het beter! Walking4School is een bewustwordingscampagne met als doel om meer kinderen (en hun ouders) vaker naar school te laten lopen. Met vrolijke stickers en een actieweek speelt Walking4School in op problemen van de school en motiveert het kinderen om vaker te lopen, fietsen of steppen. En met succes: bij een pilot in de gemeente Katwijk is het autoverkeer naar school tot wel 75% afgenomen.
De jury realiseert zich dat niet iedere ouder in de positie is om het kind lopend naar de school te brengen. Echter draait de (maatschappelijke) LoopAward om het stimuleren van lopen. En dat is bijzonder goed gelukt met dit initiatief, dat ook nog eens bijdraagt aan het milieu. Jong geleerd is oud gedaan. Deze actie toont aan dat gedragsverandering mogelijk is. Het concept promoot lopen op allerlei manieren en is breed uit te zetten, ook in andere plaatsen.
