Categorie: Regulier

Voetpaden worden niet alleen gebruikt om op te kunnen lopen, maar ook voor allerlei andere zaken die ergens een plek moeten krijgen in de openbare ruimte. Dit kan leiden tot ongevallen, irritatie, en andere complicaties. Molster Stedenbouw heeft daarom in samenwerking met CROW de problematiek rond obstakels op voetpaden verkend. In deze publicatie wordt dit vanuit verschillende hoeken aangevlogen.

Obstakels op de stoep

Voetpaden (ook wel trottoirs of stoepen genoemd) worden niet alleen gebruikt om op te kunnen lopen, maar ook voor allerlei andere zaken die ergens een plek moeten krijgen in de openbare ruimte. Denk aan vaste objecten zoals lantaarnpalen, verkeersborden en bankjes, maar ook aan losse objecten zoals geparkeerde fietsen, terrasstoelen en containers.

Het lijkt erop dat er steeds meer objecten bij komen, terwijl ze zelden verdwijnen. Dit gaat ten koste van de ruimte op voetpaden die bedoeld is voor voetgangers om te kunnen lopen. Zeker op plekken waar de ruimte toch al beperkt is, geeft dit problemen. Te krappe of te volle voetpaden kunnen leiden tot ongevallen en kunnen ervoor zorgen dat looproutes voor bepaalde groepen mensen volledig onbruikbaar worden. Daarnaast kunnen obstakels irritatie opwekken en het loopplezier verminderen. En als er minder gelopen wordt kan er minder geprofiteerd worden van de positieve effecten van lopen.

Problematiek & oplossingen

Molster Stedenbouw heeft daarom in samenwerking met CROW de problematiek rond obstakels op voetpaden verkend. Hoe groot is het probleem eigenlijk? Welke obstakels zijn de grootste boosdoener? Wie heeft er voornamelijk last van en wat zijn de gevolgen?

En vooral: wat kunnen gemeenten doen om de ruimte voor voetgangers voldoende vrij te maken en te houden van objecten, zodat de aanwezigheid van (noodzakelijke) objecten niet ten koste gaat van de veiligheid, de toegankelijkheid, het comfort en de aantrekkelijkheid van looproutes.

Beheer, handhaving & participatie

In deze verkenning geven we uitgebreid antwoord op deze vragen en besteden we aandacht aan alle fasen en processen die bepalen of er voldoende ruimte is voor voetgangers. Dat begint bij het ontwerp op straatniveau en de richtlijnen die hierbij gehanteerd worden. Vervolgens gaat het over vergunningverlening en daarna om beheer en handhaving.

In alle fasen zijn verschillende actoren betrokken, waaronder uiteraard gemeenten, maar ook ondernemers, bewoners, nutsbedrijven, ov-bedrijven en vastgoedeigenaren. Dat betekent dat in alle fasen participatie en communicatie een rol spelen.

Download de publicatie Obstakels op voetpaden op de website van CROW.

Medewerkers die meer bewegen voor, tijdens of na hun werk zijn fitter, minder vaak ziek en productiever. Dat klinkt logisch, toch? Het loont dus als werkgevers hen stimuleren vaker te fietsen, lopen of staand vergaderen. Maar wat leveren investeringen daarin nou écht op? Met de nieuwe rekentool van Werken in Beweging bereken je snel en simpel hoeveel je daarmee bespaart aan geld en ziektelast.

In opdracht van Werken in Beweging voerde economisch onderzoeksbureau Decisio een uitgebreide studie uit naar de invloed van bewegen op de gezondheid. Zij bestudeerden daarbij specifiek de effecten van meer wandelen, fietsen, traplopen en staand of lopend vergaderen. Kees van Ommeren, partner bij Decisio: “Natuurlijk hebben we veel aannames moeten doen, en gaat het om gemiddelde kansen. Maar de gezondheidseffecten van meer bewegen zijn te kwantificeren, en de effecten zijn groot.”

Bereken zelf de gezondheidseffecten van meer bewegen

De resultaten van het onderzoek zijn verwerkt in de Werken in Beweging Rekentool. Daarin worden vijf gezondheidseffecten onderscheiden:

• Fitheid & arbeidsproductiviteit
• Ziekteverzuim
• Medische kosten
• Ziektelast (aantal dagen dat je leeft met chronische ziekten)
• Levensduur
  
  De eerste twee komen ten gunste van de werkgever, de medewerker en de maatschappij profiteren van de andere effecten. Het gaat om een globale inschatting met als uitgangspunt een gemiddelde medewerker die relatief weinig beweegt.

De rekentool Werken in Beweging werkt heel eenvoudig:

1. Kies welke soort beweging je wil stimuleren en waarvan je wil weten wat dit oplevert. Gaan medewerkers vaker fietsend naar het werk, pakken zij voortaan de trap of moedig je weeting (wandelend vergaderen) aan?
2. Vul voor deze activiteit in hoe vaak je denkt of wil dat een medewerker dit wekelijks doet en hoe lang dat gemiddeld duurt.
3. Schat in hoeveel medewerkers dit gaan doen.
4. De tool geeft aan hoeveel dit je oplevert!
5. Doe dit gerust meerdere keren met steeds andere variabelen.

Rekenvoorbeeld: lunchwandeling met collega’s

Vijf medewerkers wandelen vijf keer per week rustig 30 minuten, bijvoorbeeld in de vorm van een lunchwandeling of weeting (wandelend vergaderen) met collega’s. Dit levert het bedrijf jaarlijks € 4835 aan toegenomen arbeidsproductiviteit op door verbeterde fitheid en € 1165 aan bespaard ziekteverzuim. In totaal € 1200 per medewerker. De medewerker zelf bespaart € 1107 aan vermeden ziektelast en wint er 9 extra levensdagen mee.

Over Werken in Beweging

Werken in Beweging is een project dat Wandelnet en Fietsersbond uitvoeren in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. Ons doel: medewerkers stimuleren om dagelijks meer te bewegen. Dit doen zij door met belanghebbende partijen een alliantie te vormen die bewegen naar, tijdens en van het werk stimuleert. Als onderdeel daarvan werkt Werken in Beweging aan een onafhankelijk kennisplatform voor werkgevers en onderzoeken we de gezondheidseffecten van het stimuleren van actieve mobiliteit en bewegen tijdens werk. 

Op 24 juni organiseerde het platform Ruimte voor Lopen samen met de Tour de Force de bijeenkomst ‘Ruimte voor lopen en fietsen’ voor netwerk, partners en achterban van beide platforms. De doelen van deze online bijeenkomst waren:

• Onderling kennismaken en zicht bieden op waar Ruimte voor Lopen en Tour de Force mee bezig zijn.
• Zicht bieden en krijgen op waar voetgangers en fietsers elkaar kunnen versterken, en waar het kan ‘schuren’.
• Kansen, belemmeringen en opgaven identificeren voor (meer) gezamenlijk optrekken.

Wouter Veldhuis, de recent geïnstalleerde Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, inspireerde de ruim 70 deelnemers met een prikkelende keynote speech. Hij maakte duidelijk dat wat hem betreft lopen en fietsen DE bouwstenen zijn voor een rechtvaardige leefomgeving. Veldhuis stelde onder meer: ‘Meer lopen en fietsen zorgt voor minder auto’s en meer leefkwaliteit, meer ruimte om te verdichten en dus meer nabijheid, waardoor mensen meer gaan lopen en fietsen… (een zichzelf versterkende cirkel)’. De volledige presentatie is hieronder te downloaden (PDF).

Na de keynote werd in kleinere groepen doorgepraat over de kernvraag van de bijeenkomst: hoe en rond welke onderwerpen kunnen we vanuit lopen en fietsen (nog) meer gezamenlijk optrekken? Tijdens deze gesprekken werden niet alleen kansen benoemd, maar ook de belemmeringen kwamen aan de orde. Volgens de deelnemers zijn er een aantal belangrijke opgaven waar Ruimte voor Lopen en Tour de Force samen aan zouden kunnen werken:

• Koppel de klimaatopgave en energietransitie slim aan het stimuleren lopen en fietsen. Kans is bijvoorbeeld:
  • Klimaatadaptatie vraagt extra ruimte voor groen. Koppel groenstructuren aan netwerk van loop- en fietsroutes.
• Agenderen van het belang van groene loop- en fietsroutes op bedrijventerreinen.
• Neem barrières weg voor wandelaars en fietsers, voorkom nieuwe barrières door inclusief ontwerp nieuwe infrastructuur.
• Relatie met een goede gezondheid benadrukken (corona, gezondheidsverschillen oplossen, overgewicht tegengaan, eenzaamheid tegengaan…).
• Promoot de principes van de 10 minutenstad.

Bij de nabespreking kwamen ook de knelpunten tussen fietsers en wandelaars naar voren, zoals de groeiende snelheidsverschillen (in en buiten de stad). Ook het feit dat bij gemeente-ambtenaren vaak wel kennis is over fiets, maar nauwelijks over lopen. De kans is dan groot dat dan vooral aan fiets wordt gewerkt en nauwelijks aan lopen.

Den Haag winnaar van prijsvraag ‘Herverdeling Openbare Ruimte’

De bijeenkomst eindigde met de bekendmaking van de winnaar van de prijsvraag Herverdeling Openbare Ruimte. De prijs werd in ontvangst genomen door de gemeente Den Haag voor het project Stationsweg – Wagenstraat. Deze belangrijke en voor velen welbekende route tussen treinstation Den Haag Hollands Spoor en de Haagse binnenstad is in 2019 heringericht voor voetgangers en fietsers en er zijn maatregelen genomen om de hoeveelheid doorgaand autoverkeer te reduceren.

Een klassevoorbeeld van een herinrichting in het voordeel van fietsers en voetgangers. Door het gebruik van bestrating i.p.v. asfalt zijn de straten minder georiënteerd op de auto. De verandering van 50 naar 30 km/u helpt hier natuurlijk ook bij. Daarnaast hebben veel autoparkeerplekken plaats gemaakt voor fietsparkeervoorzieningen en trottoirs. Dit alles zorgt voor een lagere verkeersintensiteit, wat leidt tot lagere snelheden en een stuk veiliger fietsen en lopen.

Nudging in relatie tot lopen verkeert nog in de pioniersfase. Het kennisnemen van ervaringen uit andere landen is dus zeer welkom. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft daarom besloten om een recente Australische publicatie over gedragsverandering, specifiek gericht op lopen, in het Nederlands te laten vertalen. Het boekwerkje ‘Toepassing van de nudge-theorie op lopen’ bevat, naast ervaringen en tips, ook een handzame inleiding tot het concept nudging.

Nederland is vooral een fietsland. De aandacht voor lopen is van vrij recente datum. Voor het opbouwen
van onze kennis is het dus nuttig om over de grenzen te kijken. In Australië staat lopen al veel langer in de publieke belangstelling. Maar ook daar is het pionieren geweest.

Toepassing van de nudge-theorie op lopen

In de brochure ‘Toepassing van de nudge-theorie op lopen’ wordt het concept nudging uitgelegd, waarbij vooral wordt ingegaan op de praktische uitwerking hiervan (handvatten) en de toepassing in een gedragsprogramma. Dat laatste heeft plaatsgevonden in vijf gemeenten in de Australische deelstaat Victoria. De belangrijkste bevindingen en tips worden in het laatste hoofdstuk op een rijtje gezet.

Het Ministerie hoopt dat deze studie zijn weg vindt naar gemeenten die in hun loopbeleid willen inzetten op gedragsverandering. Dit zal altijd maatwerk zijn, omdat de lokale context nu eenmaal verschilt. De Nederlandse context is uiteraard anders dan die van de Australische deelstaat Victoria. Maar dat geldt altijd en overal.

Maatwerk is het motto, omdat situaties van gemeente tot gemeente (en zelfs daarbinnen) verschillen. Hopelijk biedt deze brochure veel inspiratie om er lokaal mee aan de slag te gaan.

Download de Nederlandstalige brochure Toepassing van de nudge-theorie op lopen

Op 26-28 mei jl. vond de internationale voetgangersconferentie Walk21 plaats vanuit Seoel. Het bijzondere dit jaar was dat vanwege corona iedereen het gratis digitaal kon volgen. Met een groot bereik bood dit een mooie kans om de City Deal Ruimte voor Lopen op de kaart te zetten.

In deze City Deal hebben gemeenten, rijksoverheid en maatschappelijke partijen zich gecommitteerd om de komende vier jaar te gaan experimenteren met loopbeleid in een stedelijke omgeving.

Voetgangersconferentie Walk21

Vanuit het netwerk van de City Deal Ruimte voor Lopen werden de volgende presentaties verzorgd tijdens de voetgangersconferentie Walk21:

• Wethouder Judith Bokhove (Gemeente Rotterdam, onderdeel van de City Deal), nam een videoboodschap op die getoond werd tijdens de openingsceremonie:

• José Besselink (planoloog bij gemeente Rotterdam) gaf een sessie ‘Building a walkable city’, over investeringen van grote steden in walkable city. Download haar presentatie.
• Filip van As (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en coördinator platform Ruimte voor Lopen) gaf een sessie ‘Building Momentum, Measuring impact’, over wat nationale en regionale overheden kunnen doen. Download zijn presentatie.
• André de Wit (adviseur mobiliteit gemeente Rotterdam) gaf een sessie ‘Community co-creation and health promotion campaigns’, over het stimuleren van lopen door o.a. betrokkenheid van de lokale gemeenschap. Download zijn presentatie.

Het onderzoeksproject Naar een gezonde stad te voet in opdracht van het College van Rijksadviseurs heeft de 2021 World Landscape Architecture Award gewonnen in de categorie Concept-Design. Het door Felixx Landschapsarchitecten uitgevoerde onderzoek laat zien wat meer ruimte voor lopen kan opleveren voor vier heel verschillende stadswijken.

De publicatie toont een overzicht van de voordelen en kansen van een omgeving waarin de voetganger centraal staat. En hoe de ruimtelijke inrichting van een stad kan uitnodigen om meer te gaan lopen. De potentie van lopen is groot. Het kan een bijdrage leveren aan tal van maatschappelijke opgaven. Toch wordt de voetganger vaak vergeten bij de inrichting van onze openbare ruimte.

Naar een gezonde stad te voet

Met het ontwerpend onderzoek ‘Naar een gezonde stad te voet’ maakt het College van Rijksadviseurs de voordelen van lopen inzichtelijk. Het laat zien wat dit betekent voor de inrichting van onze bebouwde omgeving. Felixx: ‘Lopen is misschien niet de snelste manier om je te verplaatsen, maar het is wel de enige manier van verplaatsen waarvoor geen voertuig nodig is. Lopen waardeert het belang van onze dichtere openbare ruimte en het beschikbare groen in onze directe leefomgeving.

Corona heeft ons duidelijk laten zien hoezeer mensen afhankelijk zijn van de kwaliteiten van hun huiselijke stadslandschappen. Door meer te lopen, beperken we bovendien de invloed van onze bewegingen op de omgeving. Hierdoor ontstaat een beloopbare stad, waar de reis even belangrijk is als de bestemming. De beloopbare stad zoals voorgesteld in ons onderzoek, is een duurzamere stad die de gezondheid, klimaatadaptatie en sociale inclusiviteit in onze steden verbetert.’

WLA Professional Awards

De WLA-awards werden op 18 mei jl. uitgereikt. De jury: ‘De inzendingen voor de 2021 WLA Professional Awards kwamen van bureaus, ontwerpers, inclusief een divers scala aan projecten. De jury vond dat de kwaliteit hoog was en dat veel van de projecten de locaties en vraagstukken met gevoel benaderden en ontwerpen maken waar het vak landschapsarchitectuur trots op mag zijn.’

Bekijk hieronder de hoogtepunten van het Nationaal Voetgangerscongres 2020 van 8 oktober.

Tijdens het congres werd de Agenda Ruimte voor Lopen ´Flinke stappen vooruit´ gepresenteerd en de City Deal Ruimte voor Lopen ondertekend. Via de volgende links vind je meer informatie over de Agenda Ruimte voor Lopen en de City Deal Ruimte voor Lopen.

Op vrijdag 5 maart lanceert Voetlicht in Fryslân de campagne ‘Hou dit voetpad vrij, dan zijn wij ook blij!’ om mensen bewust te maken van de hinder en het gevaar van obstakels op voetpaden.

Via bovenstaande filmpjes, beschikbaar via www.voetlicht.info en Facebook en -als het weer kan- straatacties, roept de campagne andere verkeersdeelnemers, bewoners en bedrijven op, meer rekening te houden met voetgangers. Obstakels op voetpaden vormen met name voor ouderen, kinderen en mensen met fysieke beperkingen hinder en gevaar. Maar ook voor anderen die in deze corona-tijd massaal zijn gaan wandelen, is een goed toegankelijke loopruimte aangenaam, maar vooral essentieel.

Het voetpad is voor voetgangers

Fietsen, scooters, reclameborden en vuilnisbakken midden op de stoep, of geparkeerde auto’s met twee- of alle wielen op het voetpad; iedereen komt het tegen. De nieuwe hippe elektrische autootjes worden zelfs door de industrie naar het voetpad verwezen. Soms functioneert de loopruimte eerder als een parcours met obstakels dan als een veilige, plezierige plek voor voetgangers. Met de campagne ‘hou dit voetpad vrij, dan zijn wij ook blij!’ wil Voetlicht bereiken dat voetgangers de voor hen bestemde ruimte terugkrijgen.

Cijfers en partners

Een vijfde van de verplaatsingen vindt te voet plaats. En eigenlijk is bijna iedereen dagelijks ook wel een keer voetganger. Ook al is het minder bekend, ongevallen waarbij voetgangers betrokken zijn doen nauwelijks onder voor die van fietsers (SWOV, 2020). De meest ernstige ongevallen met voetgangers vinden plaats binnen de bebouwde kom. Met deze Voetlicht-campagne vraagt Wandelnet samen met de Werkgroep Toegankelijkheid en Voetlicht aandacht voor veilige en comfortabele ruimte op het voetpad.

Voetlicht en Wandelnet Met Voetlicht wil Wandelnet het lopen in Fryslân agenderen en stimuleren, onder andere door de voetgangersveiligheid te verbeteren en de gemeenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van loopbeleid. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de provincie Fryslân, partner van Ruimte voor Lopen.

Bekijk hieronder de hoogtepunten van het Nationaal Voetgangerscongres 2020 van 8 oktober.

Tijdens het congres werd de Agenda Ruimte voor Lopen ´Flinke stappen vooruit´ gepresenteerd en de City Deal Ruimte voor Lopen ondertekend. Via de volgende links vind je meer informatie over de Agenda Ruimte voor Lopen en de City Deal Ruimte voor Lopen.

Beleid om lopen te stimuleren staat nog in de kinderschoenen, zegt sociaal-geograaf Rob Methorst die op 3 februari promoveerde aan de TU Delft. In zijn proefschrift Exploring the Pedestrians Realm: An overview of insights needed for developing a generatibve system approach to walkability heeft Rob Methorst samengevat en uitgewerkt wat hij gedurende zijn meer dan 30-jarige carrière op het terrein van voetgangersbeleid heeft geleerd. Met zijn proefschrift maakt hij zijn kennis kosteloos toegankelijk voor iedereen. Het volledige document is te downloaden van website van de TU Delft.

Tweedeling dreigt
“Zonder serieuze aandacht voor voetgangers voorzie ik een toenemende tweedeling in de samenleving”, zo signaleert Methorst. “Met aan de ene kant sterke verkeersdeelnemers en aan de andere kant meer kwetsbare mensen op straat. Een ongewenste, onveilige combinatie.” Zijn aanbevelingen? Gebruik de beschikbare aanknopingspunten om het gewone lopen te bevorderen, richt openbare ruimte daarom aantrekkelijker in. Zorg voor korte loopafstanden, goed onderhouden stoepen en pleinen, voorkom valpartijen. Maak voetpaden minimaal 1,80 meter breed en obstakelvrij.

Lopen essentieel
Lopen is een essentiële vorm van mobiliteit, stelt Methorst. Maar ook zo gewoon dat overheden het vaak over het hoofd zien. Terwijl mensen die lopen vrijwel onzichtbaar zijn, dragen zij wel belangrijk bij aan welzijn en welvaart. Voor het individu geldt dat lopen gezond, handig, vaak snel, goedkoop en relatief veilig is. Voor de maatschappij is lopen een schone en ruimtebesparende manier van verplaatsen. Lopen betekent daarnaast ook minder zorg-inspanning, lagere gezondheids- en transportkosten, een hogere kwaliteit van leven en betere sociale cohesie.

Leiderschap en kennis
Beschikbare informatie over behoeften en vaardigheden van voetgangers bevindt zich niet op plekken waar die nodig is, zegt Methorst. Daarom pleit hij voor het versterken van leiderschap en kennis onder beslissers en ontwerpers. Bestuurders, politici en deskundigen kunnen aan vijf soorten organisatorische knoppen draaien: feitenonderzoek, vakmanschap, regie en verdeling van middelen en menskracht, communicatie, een betere operationele uitvoeringsorganisatie. Volgens Methorst zijn sommige gangbare begrippen verouderd en moet een aantal definities en onderzoekmethoden worden aangepast. Zo lopen Nederlanders in werkelijkheid veel vaker en langer dan huidige statistieken aangeven: naar schatting zelfs 40 procent meer.

Loopvriendelijke steden en dorpen
Voetgangers verschillen ook vaak sterk van elkaar. De faciliteiten waaraan zij behoefte hebben, vereisen daarom maatwerk. Naast loopvriendelijkere steden en dorpen zijn verbeteringen denkbaar die het gedrag van andere weggebruikers, zoals automobilisten en fietsers, beïnvloeden. Vanwege de grote maatschappelijke voordelen ligt het volgens Methorst voor de hand dat het Rijk daarbij een belangrijke stimulerende rol speelt.

Beleid om lopen te stimuleren staat nog in de kinderschoenen, zegt sociaal-geograaf Rob Methorst die op 3 februari promoveerde aan de TU Delft. In zijn proefschrift ‘Exploring the pedestrians realm’ verkent hij de behoeften en vaardigheden van voetgangers.

Onderschat vervoersmiddel
“Lopen is een onderschat vervoersmiddel,” zegt Methorst die een breedte onderzoek heeft gedaan naar voetgangersbeleid van gemeente tot Rijksoverheid. “Wat opvalt is dat de voetganger als eenheid wordt benaderd, terwijl dé voetganger niet bestaat. Het is een diverse groep met uiteenlopende behoeftes. Dat wordt in het huidige beleid niet onderkend. En dat is jammer want door hier meer oog voor te hebben wordt lopen aantrekkelijker. Zo heeft ruim 20 procent van de bevolking beperkingen die er toe bijdragen dat zij lopen en naar buiten gaan vermijden. Hier valt veel winst te behalen.”

Tweedeling dreigt
Methorst signaleert: “Zonder serieuze aandacht voor voetgangers voorzie ik een toenemende tweedeling in de samenleving. Met aan de ene kant sterke verkeersdeelnemers en aan de andere kant meer kwetsbare mensen op straat. Een ongewenste, onveilige combinatie.” Zijn aanbevelingen? Gebruik de beschikbare aanknopingspunten om het gewone lopen te bevorderen, richt openbare ruimte daarom aantrekkelijker in. Zorg voor korte loopafstanden, goed onderhouden stoepen en pleinen, voorkom valpartijen. Maak voetpaden minimaal 1,80 meter breed en obstakelvrij.

Aanbevelingen
Het proefschrift van Methorst geeft aan dat het voetgangersbeleid sterk gebaat zou zijn bij versterking van leiderschap en kennis, met een stimulerende rol vanuit de Rijksoverheid. Net als samenwerking onder beslissers en ontwerpers, een betere operationele uitvoeringsorganisatie en verdeling van middelen draagt dit bij aan volwaardig beleid voor voetgangers. “Door voetgangers de aandacht te geven die ze verdienen en in te spelen op hun behoeftes kan je lopen stimuleren, daarvan ben ik overtuigd,” besluit Methorst.

Meer informatie:

Rob Methorst
e-mail: rob.methorst@telfort.nl