Zo’n tien keer per jaar komen we met alle deelnemers samen voor de City Deal Dag, op de tweede donderdag van de maand. 4 keer per jaar is dit op een locatie in plaats van online en op 14 april was dit in Amsterdam. Op een stralende en leerzame dag.
De City Deal Ruimte voor Lopen bestaat uit 3 werklijnen:
1) de ideale voetgangersstad 2) samen oplopen: organiseren van integraliteit 3) verleiden om te lopen
Amstel III
Een werkgroep van werklijn 1 bezoekt in de ochtend een gebied nabij Amsterdam Arena wat Amstel III wordt genoemd. De werkgroep wordt voordat ze op pad gaan meegenomen in het mobiliteitsplan voor het gebied, met twee presentaties. De overgang van kantorengebied naar woon-werk-gebied is hier een hele uitdaging! De menselijke maat moet terugkomen, door verbeterde openbare ruimte en veel groen. Ook de voetganger krijgt een belangrijke plek. Als voorbeeld dient de vier-baans-autoweg die straks plaatsmaakt voor het Hondsrugpark. Inspirerend!
In Amstel III
Tolhuistuin
Een andere werkgroep organiseert de bijeenkomst bij de Tolhuistuin. Zittend op het beneden-terras in de volle zon nemen ze de gezamenlijke actiepunten door en toetsen ze de plannen bij elkaar. Aan bod komen:
een wegwijzer of checklist voor de omgevingsvisie en eventueel het omgevingsplan;
het onderzoek van Human Kind naar het gedrag in de publieke ruimte bij 4 gemeenten: Den Haag, Groningen, Nijmegen en Rotterdam; en
fotovergelijkingen van vroeger en nu met inspiratie voor meer ruimte voor lopen.
Plenaire sessie
Daarna is het tijd voor de gezamenlijke middag in de Expo-zaal van de Tolhuistuin. Een zaal met prachtig uitzicht over het IJ, het fiets- en voetpad van de pont richting het Eye Museum. Inspirerender kan haast niet! Om 13.30 trapt Fokko Kuik af met zijn walk-being-gast-column. Hij vertelt over zijn eigen ervaring als Amsterdamse voetganger. Én over hoe de voetganger lang het ondergeschoven kindje was (en nog steeds een beetje is) bij mobiliteitsbeleid en gebiedsontwikkeling. Een interessante presentatie over de gebiedsontwikkeling van het Noorderpark volgt, waarbij we inzoomen op beweeggedrag en verblijf voor en na de verandering. Kort samengevat: mensen bewegen meer in het park. Goed nieuws!
Altijd mooi om te horen over succesvolle, groene initiatieven, maar die moeten we natuurlijk ook zien met eigen ogen! Na de presentatie maken we een mooie wandeling door het Noorderpark, waar we een kennisquiz doen.
Het programma eindigt met een wandelende presentatie door stichting Gezond Natuurwandelen die ons vertelt over haar maatschappelijke project. Met wandelgroepen gaan zij eenzaamheid te lijf in 9 provincies, 65 gemeenten en 120 locaties.
Presentatie van de GGD over transformatie van het Noorderpark
Annette Postma is netwerkadviseur groen bij Alles is Gezondheid. In haar werk zet ze zich in om meer mensen naar de natuur te brengen of meer natuur naar de directe omgeving van mensen. Want, zo pleit Annette in deze column, meer natuur is een win-win-win situatie.
“Natuur in de stad biedt veel voordelen: het verbetert de biodiversiteit en is dus goed voor de natuur zelf. Het vangt water op, wat noodzakelijk is om overstromingen bij piekbuien te voorkomen. Daarnaast verhoogt een mooi park, eigen tuin of groenstrook de waarde van vastgoed en verbetert het vestigingsklimaat voor bedrijven. Of het nu gaat om een horecagelegenheid of een autoshowroom is: groen dichtbij levert klandizie op.
Meer natuur in de stad is dus een win-win-win situatie voor natuur, economie en mens. Maar het heeft nog een groot voordeel dat niet bij iedereen even goed bekend is: een betere gezondheid. Intuïtief herkent iedereen allang dat natuur gezond is en gelukkig is er ook stevig wetenschappelijk bewijs. Maar hoe werkt natuur dan precies in op onze gezondheid?
Aangeboren voorliefde Volgens de Biophilia-hypothese heeft de mens een aangeboren voorliefde voor natuur. Het grootste deel van de evolutie woonde de mens midden in de natuur en was volledig afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen. En nog steeds hebben mensen positieve associaties met natuur: die zoeken we op in vakanties en onze vrije tijd, om te ontspannen. Voor dokters onvoldoende bewijs, dus keken we diepgaander naar de mechanismes die de gezonde werking van natuur kunnen verklaren. Dat zijn er vier:
Ten eerste: de omgevingskwaliteit. Grote bomen bieden door hun schaduw en verdamping een sterk verkoelend effect. Ook struiken, planten en gras helpen met verkoelen, terwijl beton, asfalt en stenen hitte juist vasthouden. Een groene omgeving in de stad kan zo tot wel zes graden koeler zijn dan een versteende wijk. Dat is belangrijk voor de gezondheid van baby’s en voor oudere mensen; zij voelen minder goed of ze oververhit raken of dorst hebben.
Tijdens iedere hittegolf sterven honderden ouderen. Zij durven dan amper naar buiten als daar geen koele plek in de schaduw is. Klimaatverbond Nederland combineerde samen met Alliantie Een tegen Eenzaamheid hitte-eiland kaarten met gegevens waar eenzame mensen wonen. Wat bleek? Veel eenzame ouderen wonen juist in versteende wijken. Investeren in groen zorgt ervoor dat deze groep toch naar buiten kan voor een ommetje of om elkaar in het park te ontmoeten.
Gezonde leefstijl Het tweede punt is de leefstijl: groen nodigt op alle fronten uit tot een gezondere leefstijl: we bewegen meer, ontspannen beter, eten meer groente en fruit, we slapen beter, hebben meer sociaal contact en ervaren meer zingeving in een groene omgeving. Gezonde leefstijl is cruciaal voor de omslag van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag. Als ons lukt, gaat het veel zorgconsumptie schelen. Natuur kan daarbij dus helpen.
Groen is ook weldadig voor ons brein, mijn derde punt. Ons aandachtsysteem heeft het makkelijker: door de kleur groen maar ook herhalende patronen van fractalen (dat is een herhalend ‘grafisch’ patroon, bijvoorbeeld bij de stam van een boom, de takken en de bladeren) maken ons brein rustiger. Het hoeft minder prikkels te verwerken. In de stad is er meer visuele onrust.
In de natuur is er ook meer ruimte voor andere functies van ons brein; voor creativiteit, of voor introspectie. Het klopt dus dat je andere gesprekken voert als je in het groen loopt en ook dat je op een andere manier nadenkt over je eigen leven. En ja, mensen ontspannen ook makkelijker in de natuur. Ziehier de verklaring voor jouw voorkeur voor een groene route tijdens je weeting of wandeling naar het station. Maar ook voor het succes van de wandelcoach of buitenpsycholoog.
Immuunsysteem Tot slot; de microbiologie. Bomen en planten scheiden fytonciden uit die inwerken op ons immuunsysteem. Bij kleine groepen gezonde mensen is aangetoond dat hun natural killer cells tot wel 30 dagen sterk verhoogd bleven na een wandeling van anderhalf uur in een gemengd bos. En deze cellen zijn belangrijk bij afweer tegen corona, hartvaatziekten, kanker en allerlei andere ziekteverwekkers. Het is nog niet aangetoond bij specifieke ziektes en dus zijn zorgkostenbesparingen nog niet altijd keihard aantoonbaar. Een hoopvol gegeven!
En als je lekker loopt in het bos: vergeet dan niet de bomen en planten aan te raken. Ook dat levert ook ons veel op: de bacteriën en schimmels die de planten en bomen bij zich hebben beschermen niet alleen zichzelf, maar verrijken ons mengsel aan micro-organismen op onze huid en in onze darmen. En dat helpt ons te beschermen tegen ziekten. Kortom: een boom knuffelen tijdens je wandeling is een heel goed idee! Of het gras even aaien. Ze doen veel goeds voor ons. Daar mogen ze best wel eens schouderklopje voor ontvangen!”
Meer weten: Annette Postma schreef samen met Jolanda Maas de Handleiding Natuur en Gezonde Leefstijl, wetenschappelijke onderbouwing van de relatie tussen natuur en gezondheid
Annette Postma
Annette Postma werkt als Netwerkadviseur groen bij Alles is Gezondheid. Ze sprak deze column uit in 2021.
Deze bijdrage is een onderdeel van de Walking being columns, een reeks van persoonlijke verhalen over Lopen van mensen die actief samenwerken in de City Deal Ruimte voor Lopen.
Nu de City Deal Ruimte voor Lopen een jaar bestaat is het tijd voor een fysieke ontmoeting. En helemaal nadat de City Deal dagen 9 keer online plaatsvonden. Op 11 november komen de deelnemende partijen van de City Deal Ruimte voor Lopen samen in stadslab RAUM in Leidsche Rijn (Utrecht).
De deelnemers zijn samen een groot en gemotiveerd gezelschap, waaronder vertegenwoordigers van 9 gemeentes, Amersfoort, Amsterdam, Den Haag, Groningen, Leeuwarden, Nijmegen, Rotterdam, Tilburg en Zwolle. Betrokken maatschappelijke organisaties en kennis- en onderwijsinstellingen maken de groep compleet. Op de City Deal pagina lees je welke partijen deelnemen.
De vertegenwoordigers van de 28 partijen die actief betrokken zijn bij de City Deal ontmoeten elkaar vandaag in levenden lijve. De aftrap is ’s ochtends bij station Utrecht Centraal met een stevige ochtendwandeling naar de locatie van RAUM, via een groene route en de Daphne Schippersbrug. Bijzonder is het lopen over het dak plateau van de A2, de Leidscherijntunnel, waar de snelweg niet te zien of horen is. De wandeling doorkruist de ‘Kwiek-beweegroute’, met bewegingsoefeningen voor alle leeftijden. Met het gebruik van stickers en straatmeubilair laat de route zien hoe je de oefeningen tijdens je wandeling kunt uitvoeren. De gemeente Amersfoort, deelnemer aan deze City Deal, kent de Kwiek-beweegroutes en deelt daarover de succesverhalen.
‘Leidsche Rijn is eigenlijk best dichtbij’
Aangekomen bij RAUM wordt het gezelschap verwelkomd door Daniël, de gastheer. Voorafgaand aan de lunch werken de deelnemers aan de werklijnen van de City Deal. De 28 partijen vormen samen de coalitie en zijn verdeeld in 5 samenwerkingsverbanden, die de toepasselijke titel ‘mini-coalities’ dragen. Deze mini-coalities hebben verschillende aandachtspunten en werken sinds een jaar in groepsverband samen aan meer ruimte voor lopen, qua beleid en in de praktijk. De volgende onderwerpen staan centraal:
In deze coalities komen vruchtbare discussies goed op gang en wordt er gereflecteerd op eerdere conclusies. Welke adviezen kunnen we delen met de gemeente van het afgelopen werkbezoek? Het onderwerp bewegwijzering van looproutes staat ter discussie. Maken wandelaars nog gebruik van borden op straat sinds Google Maps? Daarover verschillen de meningen, maar zeker is dat men zich bewuster is van de wandeling zonder gebruik van de telefoon. Borden en pijlen stimuleren een bewuste wandeling, waardoor er meer aandacht is voor het lopen en omgeving. Met een meer bewuste en ontspannen ervaring als resultaat.
De groep luistert aandachtig naar de gemeente vertegenwoordiger die vanuit huis deelneemt en haar visie deelt
Maken wandelaars nog gebruik van borden op straat sinds Google Maps?
Na de heerlijke vegetarische lunch van RAUM start het middagprogramma. Een vast onderdeel van de City Deal dagen is de ‘walking being column’. Elke coalitie brede bijeenkomst start ‘s middags met een column over lopen in de breedste zin van het woord. Eerder al verzorgd door tien andere City Deal-collega’s, was het onderwerp vandaag het boek ‘Het Zoutpad’ van Raynor Winn. Het verhaal over de uitdagende wandelroute langs de kust van Cornwall (Engeland) benadrukte dat “lopen óók romantiek is”.
Omdat dit gezelschap de voordelen van wandelend vergaderen goed kent staat ‘s middags een weeting (wandelmeeting) op het programma. Al wandelend bespreken de deelnemers welke onderwerpen en initiatieven de coalities leveren voor de volgende editie van het magazine ‘LOPEN’.
Het dagprogramma
De ‘razende reporter’ van de Rijksoverheid sluit bij het gezelschap aan, voor een reportage over ‘weeten’ en andere manieren van wandelend werken. Zodra die aflevering van ‘Hybride Werken TV’ online staat volgt de video hier.
De deelnemers trotseren een plaatselijke bui en fantaseren samen (lopend in twee- of drietallen) over de vele mogelijkheden en ambities binnen deze City Deal. Welke plannen smeden we voor volgend jaar? Welke onderwerpen en initiatieven lichten we uit en welke acties gaan we ondernemen? In de aanloop naar de tweede editie van het magazine LOPEN brengt de walkshop ons tot onderwerpen, mogelijke titels, illustrerende beelden en verzonnen quotes. Eenmaal terug van buiten presenteren de mini-coalities de uitkomsten van hun wandelend overleg.
Om de dag prikkelend te eindigen, vormt een discussiebijeenkomst het laatste onderdeel van deze City Deal dag. RAUM faciliteert het hybride onderdeel met een groot scherm, zodat twee deelnemers vanuit huis probleemloos kunnen aansluiten bij het programma. De opening van dit onderdeel doet een spreker vanuit huis. Zijn stem is goed hoorbaar over de geluidsinstallatie van de horecagelegenheid. In levenden lijve vertelt de vertegenwoordiger van Rotterdam over de omgevingsvisie en de collega van gemeente Den Haag deelt kennis over de onderzoeken naar de beleving van lopen. En dat de positieve beleving ervan essentieel is om meer mensen lopend in beweging te krijgen.
De mini-coalities denken vervolgens mee over de betrekking van de voetganger in meerdere lagen van beleidsvisie -en plannen. Antwoorden op de volgende vragen worden in de werkvorm ‘wereld café’ doorgeschoven, wat uitnodigt om elkaars ideeën aan te vullen.
De vragen luiden: Hoe veranker je de voetganger in:
De omgevingsvisie?
(mobiliteits)beleid?
Gebieds-/ thema plannen?
Ontwerprichtlijnen/ ontwerpen?
Veel van de plannen zijn gestoeld op gelaagd en complex beleid maar concrete ideeën volgen elkaar in een rap tempo op. Een voorbeeld is de kaarten van voetgangersnetwerken door de steden. Die kun je ontwerpen op verschillende niveaus, zoals groene en rustige wandelroutes en ’s avonds en ‘nachts veilige routes. Maar ook uitstekende looproutes naar O.V.-knooppunten kunnen meer onder de aandacht worden gebracht.
En het belang van omgeving-psychologische principes wordt opnieuw benadrukt. Hoe kan bijvoorbeeld de sociale component van wandelen in en buiten de stad worden geaccentueerd? Worden er al bankjes langs de looproutes tegenover elkaar geplaatst? Is er inbreng van wijkbewoners bij het ontwerpen van nieuwe routes mogelijk? Maar ook logische looproutes tussen prettige verblijfplaatsen binnen het publieke domein van een stad aan elkaar verbinden, zou de wandelbeleving functioneel én prettig maken. Want lopend zien we zo veel meer van onze omgeving. En wist je dat wandelen de rechterhersenhelft stimuleert en daarmee onze creativiteit? Reden genoeg om deze 10e City Deal dag tevreden af te sluiten: want al wandelend is deze club – met elkaar – een stuk verder gekomen.
Tijdens het Nationaal Voetgangerscongres in Den Haag overhandigt Martine de Vaan, projectleider van de City Deal Ruimte voor Lopen, de eerste editie van het magazine LOPEN. De Haagse wethouder Mobiliteit, Robert van Asten, neemt de gedrukte versie in ontvangst. De online versie vind je hier.
In het magazine lees je welke stappen er in het eerste jaar van de City Deal Ruimte voor Lopen zijn gezet. En wat de toekomst ons brengt. Het magazine geeft een gezicht aan de deelnemende partijen en inspireert met uiteenlopende initiatieven.
Wil je het magazine in gedrukte versie ontvangen? Stuur dan jouw (post)adres naar citydeal@ruimtevoorlopen.nl
Ioana Biris wil graag dat mensen meer naar buiten gaan, niet alleen in hun vrije tijd, maar ook tijdens hun werk. Als mede-eigenaar van Nature Desks wil ze mensen laten zien hoe je gezonder kan werken in de stad. In deze column vertelt ze over haar liefde voor lopen. “Je kijkt niet in elkaars ogen, maar hoort elkaars adem en kan elkaar aanraken. Je hebt tijd om goed te luisteren.”
“Goedemiddag,
Mijn naam is Ioana en ik zit in een openbare tuin van een verzamelgebouw voor sociale ondernemingen midden in Amsterdam. Ik zit hier vaak te lezen of te schrijven, ik ontmoet collega’s en we lopen naar parken in de buurt. En iedere keer prijs ik me gelukkig dat ik op deze manier kan werken. Vandaag vieren we de Outdoor Office Day en als initiatiefnemer voel ik me moreel verplicht om het goede voorbeeld te geven. Ik werk dus buiten. Wellicht horen jullie vogels of de stemmen van mijn buren op de achtergrond: buiten werken komt nou eenmaal met vele extra’s.
Ik ben geboren in een land waar stevig wandelen in de bergen of een moestuin hebben bijna een religie is. De relatie met de ‘echte natuur’ is sterk en maakt deel uit het alledaagse leven. Mijn vader is als econoom in kantoren beland, maar buiten zijn is zijn zuurstof. Hij woont in een stad maar snapt het niet helemaal; hij reist, maar verlangt naar zijn bomen. Hij kan zich beter oriënteren in de oneindige bossen in de Karpaten dan op de Amsterdamse grachten. Heeft dat mij ook gevormd? Ik vroeg me soms af of ik 20 jaar geleden toen ik naar Nederland kwam, mezelf had kunnen omschrijven als een ‘walking being’ en buitenmens. Misschien wel maar het was allemaal niet bewust en heel zichtbaar. Past in Amsterdam en nadat ik moeder werk ben langzaam steeds meer een bewuste ‘walking being’ geworden.
Ik werk gevraagd om deze column te schrijven, en tijdens het nadenken over wat ik te melden kan, werd ik mij ervan bewust dat het zijn van een ‘walking being’ meerdere facetten kent. Zal ik schrijven als stadsliefhebber en over de oneindige mogelijkheden van lopen in steden praten: wat je allemaal kan leren en mee kan maken als je een stad te voet – langzaam en met je ogen en hart open – ontdekt? Of liever als sociaalpsycholoog en de toegevoegde waarde van het wandelen opsommen? Over het effect van bewegen op onze gezondheid of over duurzame mobiliteit? Of als bewoner die de stad beter, socialer, groener en leuker wil maken?
Elke dag meer meters maken Ik heb ervoor gekozen om te praten als moeder en een klassiek verhaal te vertellen. Rond de tijd dat mijn kinderen al lang goed konden lopen heb ik rugklachten gekregen; een operatie en revalidatie volgden. Revalidatie van een rugpatiënt is synoniem met lopen dus daar ging ik: langzaam elke dag meer en meer meters maken. Onze kinderen hebben vanaf de eerste dag meegelopen. Eerst omdat ze zich zorgen maakten, daarna omdat het steeds leuker werd. Het eerste jaar waren het ommetjes in de buurt, daarna werden onze wandelingen steeds langer. We gingen lopend naar school op zoek naar de groenste of leukste routes. En we gingen praten, heel veel praten.
Het is nu jaren later, maar we lopen nog steeds heel veel: in Amsterdam om nieuwe buurten te ontdekken of als koeriers om #UrbanNatureAmsterdam kaarten langs te brengen en praatjes te maken met de liefhebbers van stedelijke natuur. We lopen in de bergen als we op vakantie zijn, we lopen in alle steden die op ons pad komen. Soms lopen de kinderen zelfs alleen. We zullen blijven wandelen, rondkijken of ontdekken, soms in stilte maar heel vaak toch pratend. Je kijkt niet in elkaars ogen maar hoort elkaars adem en kan elkaar aanraken. Je hebt tijd om goed te luisteren, je hebt tijd om uitgebreid iets te vertellen, om op talloze nieuwe ervaringen te reageren. Je leert.
We zijn een ‘walking family’ geworden.”
Ioana Biris
Ioana Biris is social psycholoog, onderzoeker en sociaal ondernemer. Ze is mede-oprichter van Nature Desks, een organisatie die mensen wil aansporen om meer naar buiten te gaan en te genieten van de natuur, ook in de stad.
Deze bijdrage is een onderdeel van de Walking being columns, een reeks van persoonlijke verhalen over Lopen van mensen die actief samenwerken in de City Deal Ruimte voor Lopen. Ioana sprak deze column uit tijdens de Outdoor Office Day in 2021.
De City Deal krijgt er 4 partijen bij, een half jaar na de start. Op 8 april, tijdens de Wandel tijdens je Werk-Dag tekenden gemeente Amersfoort en gemeente Den Haag voor hun deelname.
De Amersfoortse Wethouder Sport en Luchtkwaliteit, Hans Buijtelaar: “Héél veel mensen lopen graag en veel. Er wordt wat afgewandeld; voor beweging, sport, ontspanning, maar ook voor boodschappen, naar het werk, als manier om elkaar prettig te ontmoeten. En dat is goed nieuws, want het helpt je aan een soepel lichaam en ontspannen hoofd. Dat geeft ons als gemeente ook de taak om te zorgen dat Amersfoort een stad is waar je goed kúnt lopen. Dat regelen we met een Amersfoorts loopplan: we maken de stad loopvriendelijker en zo gezonder.
Ook de Haagse Wethouder Mobiliteit en Cultuur, Robert van Asten, zet zich met enthousiasme in voor de voetgangersstad:
“Den Haag groeit door tot naar verwachting 600.000 inwoners in 2040. De ruimtelijke impact van deze groei vraagt om een transitie naar een efficiëntere en schonere vorm van vervoer die minder ruimte inneemt. Dat is lopen. Lopen draagt bovendien bij aan een gezonde leefomgeving en de economische vitaliteit van de stad. De gemeente Den Haag werkt graag samen met andere steden om kennis op te bouwen en ervaringen te delen over de wijze waarop de stad voetgangersvriendelijk kan worden gemaakt.”
Net als deze gemeenten stappen ook het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de appaanbieder eRoutes in de City Deal. Samen gaan we, met de andere partijen van de City Deal Ruimte voor lopen, een mooie samenwerking tegemoet. We gaan aan de slag met onderzoek en experimenten, maar ook nog meer mensen verleiden om te lopen. Zoals vandaag bij de #Wandeltijdensjewerkdag.
Buijtelaar: “Op zoek naar inspiratie? Pak de Amersfoortse Weetingkaart er eens bij voor een leuke route! Amersfoort heeft fenomenale routes te bieden.”
