Op 1 oktober sprak Heidi Kempers tijdens het Nationaal Voetgangerscongres over de herinrichting van winkelcentrum Presikhaaf in Arnhem om korte-afstandslopen de norm te maken. Rond het winkelcentrum krijgen voetgangers en ander langzaam verkeer op zes kruispunten vaker groen dankzij slimme, cloudgestuurde iVRI’s. “Met als doel dat lopen voor iederéén vanzelfsprekend wordt,” vat Kempers het samen.

Zij is adviseur verkeersmanagement bij Haskoning en deelt uit de eerste hand hoe beleidskaarten van de gemeente Arnhem zijn vertaald naar meetbare wachttijdnormen en praktische ingrepen. Het resultaat: betere oversteekbaarheid en meer prioriteit voor langzaam verkeer, met bewuste keuzes over autovertragingen in piekuren. Vandaag horen we direct van haar wat dat in de praktijk betekent.

Welke stappen heb je doorlopen om de voetgangersstromen rond winkelcentrum Presikhaaf in kaart te brengen?

We duiken gelijk de diepte in en Kempers vertelt dat het rondom Presikhaaf druk is met veel verschillende soorten verkeersdeelnemers. Er komen dagelijks veel bezoekers en in de directe omgeving liggen de HAN Hogeschool, park Presikhaaf en Leerpark Arnhem. “Ook kent het gebied een hoge woningdichtheid en bouwt de gemeente komende jaren extra woningen”, voegt Kempers toe. Ze legt uit dat er daardoor veel langzaam verkeer is op bepaalde momenten van de dag. “De belangrijkste voetgangersstromen zijn bewoners van de wijken eromheen die voor dagelijkse activiteiten lopen. Naar de winkels, de basisscholen en het park. Naar de HAN en het Leerpark.” 

Nu heeft gemeente Arnhem kortgeleden het Duurzaam Mobiliteitsplan (DMP) vastgesteld. Daarin maakt ze de strategische keuze om langzaam verkeer beter te faciliteren en het STOMP-principe in de praktijk te brengen. “Daarvoor wil de gemeente intelligente verkeerslichten inzetten (iVRI’s)”, licht de adviseur toe. Om dit te bereiken, heeft het DMP netwerkkaarten die door heel Arnhem voetgangersroutes indelen. Voor Presikhaaf hebben we die kaarten samen met de gemeente vertaald naar een wegbeheerderskader met concrete streefwaarden voor wachttijden bij verkeerslichten per routetype.”

Hoe de intelligente verkeerslichten bij Presikhaaf werken

Zoals hierboven genoemd kiest Arnhem voor intelligente verkeerslichten bij Presikhaaf om langzaam verkeer voorrang te geven. Hoe zit dat precies? We horen over de zoektocht naar geschikte software die bij de Arnhemse situatie past. “Die zowel rekening houdt met het wisselende verkeersaanbod, de vele bussen en de wens om auto’s niet bij elk verkeerslicht laten stoppen. Daarmee is het belangrijker dan ooit dat voetgangers fijn kunnen oversteken. Een grote hoeveelheid wensen die vraagt om een slimme manier van regelen. Daarom hebben ze begin 2025 gekozen voor Flowtack rond Presikhaaf. Dit is het intelligente brein van de verkeerslichten: de software interpreteert data uit de hele keten en vertaalt die naar verkeerskundige beslissingen op kruispunt- en netwerkniveau.”

“Ook communiceren deze verkeerslichten onderling, analyseren data en stemmen op elkaar af. Dat allemaal in de cloud: continu en in real time. Zo kan het verkeer fijn doorrijden, zijn er minder opstoppingen en is het winkelcentrum toegankelijk voor iedereen.” Een bijkomend voordeel is dat Flowtack de wachttijden bijhoudt van alle weggebruikers bij een stoplicht, legt Kempers uit. Als je bijna te lang staat te wachten, krijg je als eerste groen. De volgorde waarin de verschillende modaliteiten groen krijgen, is dus flexibel.

Directe veranderingen

Volgens Kempers is de belangrijkste verandering, verbetering, dat langzaam-rijdend verkeer nu eerder voorrang krijgt. “In de vorige software was het niet goed mogelijk om op ieder moment van de dag real-time afwegingen te maken. Met Flowtack is het mogelijk om dit wél te doen en zo voetgangers en fietsers eerder te bedienen als daar de mogelijkheid voor is.” Dat laatste is ook echt in de praktijk bewezen. Zo zie je in onderstaande grafiek de wachttijd voor voetgangers het kortst is, gevolgd door fietsers en bussen. Auto’s wachten het langst.

“Deze grafiek laat zien dat het gewenste STOMP-beleid van gemeente Arnhem nu op  straat is te zien met bijpassende wachttijd.”

Heidi Kempers

Wat zijn geleerde lessen?

Kempers noemt als eerste les dat het vertalen van beleid naar meetbare wegbeheerderskaders een essentiële stap is. Ze zegt: “Hiermee maak je de prioriteit duidelijk en kan je software optimaal instellen.  Ook konden we zo heel eenvoudig toetsen of Flowtack werkt zoals bedoeld. Met intelligente verkeerslichten (iVRI’s) kun je dus prioriteit geven aan specifieke doelgroepen en daarmee direct beleid op straat krijgen. Hierbij is het voor stedelijk gebied wel nodig dat er meer zicht is op het aantal voetgangers en fietsers.  De mogelijkheden om dit voor elkaar te krijgen, is de gemeente Arnhem aan het onderzoeken met onder andere een pilot waarbij ze camera’s inzetten bij oversteekplaatsen.”

In ieder geval is de pilot goed nieuws voor andere steden. “Het op straat realiseren van het STOMP-principe is mogelijk bij alle combinaties van drukke binnensteden met veel voetgangers en fietsers in combinatie met intelligente verkeerslichten en Flowtack. Belangrijke randvoorwaarden: duidelijke keuzes maken in het wegbeheerderskader en dat je als overheid accepteert dat er in de spits wat meer filevorming ontstaat voor autoverkeer.”