Wandelen loopt als een rode draad door de geschiedenis van de mensheid. Wel verandert de functie ervan: van noodzaak naar recreatief. Dietske Bedeaux, theoloog, archeoloog en programmaleider stedelijke transformatie bij Arcadis vertelt hoe lopen door de eeuwen heen verandert. “Zoals lopen in de geschiedenis van de mens belangrijk was, kan dit zeker ook in de toekomst een prominente rol spelen.”
“Het grootste deel van onze geschiedenis hebben we gelopen. Als je kijkt naar de prehistorie en de ontwikkeling van de mens, dan zijn we eigenlijk pas echt gaan lopen vanaf de homo erectus, de rechtopstaande mens. Deze mensachtige leefde 2 miljoen jaar geleden en liep op twee benen. Héél lange tijd was de mens gewend om een lopend bestaan te hebben. Om te jagen, te verzamelen en rond te reizen. ‘Pas’ 8.000 jaar geleden veranderde dat. De eerste landbouwsamenlevingen ontstonden en mensen bleven langer op één plek. Het keerpunt voor wandelen was toen in de Romeinse tijd de eerste steden ontstonden; we hoefden veel minder lang en ver te lopen.
Samen wandelen naar de markt in de Middeleeuwen
Toch bleef wandelen nog eeuwenlang een belangrijke bezigheid voor iedereen. Neem bijvoorbeeld de Middeleeuwen: de wekelijkse markt in steden was een belangrijke plek van samenkomst in de stad. Van heinde en verre gingen mensen hier lopend naartoe. Kooplieden uit omringende dorpen en gehuchtjes liepen nooit alleen, maar trokken op in groepen. Samen wandelen bood hen bescherming tegen struikrovers.
Als je stadswandelingen maakt, herinneren de straatnamen veelal nog aan deze geschiedenis. Denk aan de Veemarkt, de Vismarkt en de Ambachtssteegjes.
Wandelen naar de kerk
Ook de kerk nam een belangrijke plek in: ook in de openbare ruimte. Op zondag ging iedereen naar de kerk, wat in de Middeleeuwen niet alleen een gebouw was maar een ware sociale community. En naar de kerk gaan, dat deden de mensen ook wandelend. Vandaar dat er een kerkenpaadje helemaal liep van de kerk naar de kleine boerderijtjes eromheen. Wandelen was voor die kerkgangers een noodzakelijke activiteit, maar onderschat niet de sociale en spirituele waarde ervan. Toen al ervoeren mensen dat door wandelen je energie gaat stromen, dat je verbinding legt met je innerlijke leven en dat het je geest als het ware reset. Daarom vierden bedevaartstochten in die tijd ook hoogtij. Dat waren écht vrome tochten om in het reine komen met jezelf en met anderen.
Religies en wandelen
Bijzonder is dat de grote wereldreligies allemaal een belangrijke plek toekennen aan wandelen. In de islam wordt de hadj (de bedevaartstocht in Mekka) lopend afgelegd. In het christendom heb je natuurlijk de kruisweg, als voorbereiding op het paasfeest, maar ook de bedevaartsroutes, zoals Santiago de Compostella. In het boeddhisme loop je letterlijk rondom het heiligdom, de stupa, en in het hindoeïsme heb je de loodzware wandeling naar de grot van Shiva. Wandelen brengt mensen letterlijk in persoonlijke zin op weg. Je gaat een innerlijke reis aan, creëert diepgang waardoor je grote levensvragen goed overdenkt. Het heeft impact op je leven.
Menselijke maat
Wandelen verdween naar de achtergrond toen er andere vervoersmiddelen kwamen. Met als hoogte- of dieptepunt de introductie van de auto die al snel het straatbeeld bepaalde. De inrichting van de ruimte is sinds de Tweede Wereldoorlog steeds functioneler geworden. De menselijke maat verdween, het hart werd uit de stad gerukt. Want het hart van de stad, dat zijn de mensen. De laatste jaren zien we gelukkig dat steeds vaker anders mee wordt omgegaan. We leggen bewust wandelroutes aan en denken steeds meer na over een goede wandelinfrastructuur. We gaan van stenen omgevingen naar mooie groene parken en pleinen. Lopen is menselijken minder anoniem dan fietsen. Je ontmoet meer mensen en maakt gezellige praatjes.
Wandelen in de stad van de toekomst
We vergeten vaak hoe belangrijk ontmoeting is. De mens is een sociaal wezen en sociaal-zijn heeft ook impact op de gezondheid van de mens. Sterker nog; sociale interactie is het enige constante in onze geschiedenis. Samenlevingen komen en gaan, maar de behoefte om elkaar te ontmoeten, voor elkaar te zorgen en met elkaar samen te leven, blijft. In de gezonde stad van de toekomst is de stad wat mij betreft een plek waar ontmoeting plaatsvindt. Zoals lopen in de geschiedenis van de mens belangrijk was, kan dit zeker ook in de toekomst een prominente rol spelen. “