De lopende mens vooropstellen? Het was niet meer dan vanzelfsprekend voor Riëtte Bosch als stedenbouwkundige bij een bureau voor landschapsarchitectuur. ‘Pas na mijn overstap naar het Rijksvastgoedbedrijf realiseerde ik mij hoe bijzonder het is om zulke zachte waarden standaard mee te nemen in je planvorming.’ Tegenwoordig zet Riëtte zich als strategisch adviseur gebieden en docent stedenbouw nog steeds volop in om lopen de plek te geven die het verdient in ons ruimtelijk mobiliteitsdenken. ‘Laat voetgangers meetellen en bouw een nationaal netwerk om stad en buitengebied, wijken en buurten te verbinden.
‘Voetgangers zijn een blinde vlek in de stedelijke verbindingsnetwerken’
Voetgangers hebben het nakijken
Veel steden besteden al meer aandacht aan lopen. Maar voetgangers kampen volgens Bosch wel met drie grote achterstanden. Ten eerste het idee dat ze niks opleveren. “Je kan er geen fiets aan slijten, geen benzine in gooien. Een paar nieuwe schoenen, wat stoepen en zebrapaden: dat is het wel zo’n beetje. Terwijl het succes van grote stations afhangt van voetgangers die er graag verblijven en consumeren. Alleen zien we ze als OV-reizigers. En meer lopen levert wel degelijk veel op, denk aan slimmer ruimtegebruik, gezondheid, aantrekkelijke buitenruimte, leefbaarheid.”
‘Als je niet geteld wordt, dan tel je niet mee.’
Maar hoe onderbouw je dat? ‘Dat is punt twee: als je niet geteld wordt, dan tel je niet mee. We erkennen lopen niet als een aparte modaliteit in onze rekenmodellen. Doordat cijfers ontbreken, is het onderwerp een stuk lastiger te agenderen. Er is echt onderzoek nodig, daarom is de City Deal zo belangrijk.’
En ten derde: voetgangers zijn een blinde vlek in de verbindingsnetwerken tussen buurten en tussen stad en buitengebied. Vaak is het lastig om lopend prettig en snel van de ene wijk naar de andere te komen. “Kijk naar Utrecht binnen de Singel: een dichtbevolkte binnenstad met veel bruggen over de Oudegracht, enkele bruggen over de Singel maar amper bruggen over het spoor. Terwijl aan de andere kant ervan het nieuwe centrum hard groeit. Voetgangers hebben juist fijnmazigheid nodig.”
Ecoducten voor mensen
Laten we lopen niet alleen mogelijk maar ook leuker maken, betoogt Bosch. ‘Een programma als voor de ecologische hoofdstructuur, met grote ecoducten en veel micromaatregelen, dat moeten we ook hebben voor de voetganger. Bouw om te beginnen dertig “wandelducten” over grote barrières, tussen stad en land en tussen buurten onderling. Met een prettig breed en groen landdek zoals we dat ook voor dieren doen. Het kán, kijk naar het park boven op de A16 bij Prinsenbeek en de Groene Loper over de A2-tunnel in Maastricht. De Luchtsingel in Rotterdam en de Paleisbrug in Den Bosch. Zulke investeringen vergen lef, maar doe dit op routes van vitaal belang en je verleidt mensen echt tot meer lopen.’
‘Sla letterlijk een brug voor voetgangers’
Sla bruggen voor voetgangers
Steden vinden voetgangersverbindingen over grote barrières zoals sporen en water te ingewikkeld en duur. Het is al moeilijk genoeg om de voetgangersstructuur op de gemeentelijke agenda te krijgen en houden, al komt hier steeds meer beweging in. Ook voor provincie en Rijk is de voetganger een blinde vlek. Er is geen nationaal investeringsprogramma om het loopnetwerk te verstevigen, zoals voor fietsen inmiddels wel het geval is. De oplossing? Met de mini coalitie groen, lopen en verdichting van de City Deal denken we hier over na. “Koppel bijvoorbeeld het ruimtelijke ordeningsprogramma “gezonde en groene leefomgeving” aan de 7,5 miljard euro gereserveerd voor het beter bereikbaar maken van de nieuwe grote (binnenstedelijke) woonlocaties. En richt je daarbij nadrukkelijk op financiering van betere voetgangersstructuur. Sla letterlijk een brug voor voetgangers.”
CASUS
de Haagse Binckhorst
Dit oude binnenstedelijke bedrijventerrein wordt omgebouwd tot woon-werkgebied voor duizenden nieuwe bewoners. “Voor voetgangers is dit gebied echt een maatje te groot. Trek de aanleg van de groene wandeloever langs de Trekvliet naar voren en investeer in een voetgangersverbinding over het spoor en de A12 heen. Daarmee sluit je aan op de binnenstad en het buitengebied. Dat geeft keuzevrijheid in reizen. Deze casus heeft wel een extra duwtje nodig. Vanuit de City Deal met kennis, vanuit de gemeente om dit te prioriteren en vanuit de landelijke overheid via de verstedelijkings-
strategie.”
CASUS
de Amsterdamse Amstelscheg
De groene bufferzone Amstelscheg is het schoolvoorbeeld van een natuurlijke stad-landverbinding, vanuit Amsterdam-Zuid loop je er zo heen. Maar vanuit de Bijlmer voelt de Amstelscheg bijna onbereikbaar door de A2 en het spoor ertussen. “Echt een gemiste kans. Zeker als je bedenkt dat er hier tienduizenden bewoners bij komen. Toch staat een betere verbinding niet geagendeerd. De gemeente heeft de handen vol aan de diverse deelprojecten en het op orde krijgen van het buurtwandelnetwerk is al moeilijk genoeg.”
XL
⋮
|
Nationaal beleid
Veranker de voetganger stevig in het verse nationale ruimtelijke ordeningsbeleid (NOVI) en maak een concreet voorstel voor Rijks-investeringen. ‘Je kunt dit alleen agenderen als je het belang van lopen koppelt aan meerdere opgaven. Zoals gezondheid, stedelijke verdichting, mobiliteit en groen. Investeer bijvoorbeeld in die wandelducten, in verbindingen die niet of niet helemaal uit andere potjes gefinancierd kunnen worden.’
⋮
L
⋮
Stedelijke barrières
Ook de steden zelf moeten aan de bak om hun voetgangersnetwerk te verbeteren. ‘Breng in kaart wat de top tien van voetgangersbarrières is die je kunt slechten met een extra brede brug, vooral op de natuurlijke toegangsroutes. Denk aan grote waterwegen, die ene ringweg waar nog 80 kilometer per uur wordt gereden. Zorg dat je die samen met de provincie in het lokale mobiliteitsprogramma krijgt.’
⋮
M
⋮
Buurttrekkers
Er gebeurt al veel om te zorgen dat het fijnmazige netwerk klopt, maar kijk ook over je eigen topografische buurtgrenzen heen. “Sluiten de doorgaande looproutes goed op elkaar aan? Zorg ook voor genoeg aantrekkelijke plekken om naartoe te lopen en te verblijven. Is er voldoende groen, horeca, winkelaanbod enzovoorts? Je wil een zodanig robuust voetgangersnetwerk dat er voor elk wat wils te vinden is.”
⋮
S
Straatprofielen
Probeer om de voetganger centraal te zetten in elk straatprofiel: van straatje tot verkeersader. “Men onderschat hoe moeilijk dat in de praktijk is. Kijk naar de Rotterdamse ’s-Gravendijkwal: ooit een prachtige boulevard, nu is minder dan tien procent van de ruimte geschikt voor voetgangers. En die ruimte moeten ze ook nog delen met geparkeerde fietsen en andere voorzieningen. Analyseer de voetgangersruimte in je straatprofielen. Een straat hoeft echt niet autoloos te zijn, maar het is nog onvoldoende onderzocht bij welke auto-intensiteit je nog veilig en prettig kunt lopen.”
