Wie mensen meer wil laten lopen, heeft sinds kort een nieuwe handige hulp: de Toolbox Lopen Stimuleren. Ben je een professional die in stad of dorp actief is als buurtsportcoach, wijkregisseur of zorgprofessional? Of werk je bij de gemeente of provincie als beleidsadviseur voor sport, gezondheid, mobiliteit, klimaat of sociale cohesie? Dit digitaal interactief instrument neemt je mee bij het maken van keuzes die bepalend zijn voor een goede aanpak.
De Toolbox Lopen Stimuleren helpt professionals een aanpak te ontwikkelen waarmee ze lopen in hun gemeente, wijk of buurt kunnen stimuleren. De Toolbox biedt hulp bij gedragsverandering, geeft tips over welke maatregelen passen bij verschillende doelgroepen en laat praktijkvoorbeelden zien. Lopen stimuleren is één van de doelen in de actieagenda Platform van Ruimte voor Lopen. Het ontwikkelen van de Toolbox Lopen Stimuleren, in opdracht van de ministeries van VWS en IenW, ging in het voorjaar 2023 van start. Een stevige expertgroep hielp om de zoektocht tot een succes te maken. Hieraan namen deel het Kenniscentrum Sport & Bewegen, Alles is Gezondheid, RIVM, provincie Zuid-Holland, platform Ruimte voor Lopen en de twee opdrachtgevende ministeries.
Daan van Velzen van gedragskundig adviesbureau D&B was verantwoordelijk voor de inhoud. Een gebruikerspanel met onder meer buurtsportcoaches en wel zijnswerkers keek onder andere mee naar het prototype van de box.
‘De opzet is redelijk uniek’, zegt Daan van Velzen van adviesbureau D&B. ‘We stimuleren professionals het gedrag van hun doelgroep te begrijpen. Aan de hand van deze kennis worden zij aan de hand genomen naar een aanpak die een grote kans van slagen heeft’. Gangbare begrippen uit bestaande literatuur over gedrag werden vertaald naar het dage lijkse lopen: naar de winkel, een ommetje maken, van A naar B gaan.
Van Velzen: ‘Op basis van gedragsbepalende factoren biedt de box een aantal beïnvloedingstechnieken aan die passen bij de situatie van de doelgroep. Iedere techniek wordt geïllustreerd met prak tijkvoorbeelden. Het doel hiervan is niet om te zeggen: neem dit voorbeeld zo maar over. Zij dienen om te inspireren zodat professionals op maat hun eigen versie maken.’
Kansrijke aanpak
Yannick de Korte van Kenniscentrum Sport & Bewegen was lid van de expert
groep en heeft meegedacht over concept en inhoud van de box. ‘Eerst bieden we basiskennis over gedragsverandering. Daarna begeleiden we professionals bij het ontwikkelen van een kansrijke aanpak. Dankzij het modulaire ontwerp van de toolbox, kiezen gebruikers zelf wat voor hen relevant is. We willen voor komen dat de toolbox-gebruiker wordt overspoeld met informatie. De potentiële geïnteresseerden variëren nogal qua achtergrond. Wij willen daarom zo min mogelijk jargon gebruiken. Daarmee bereik je zoveel mogelijk mensen. Hoe specifieker de informatie, hoe concreter het handelingsperspectief.’
Gedragsbepalende factoren
Een van de onderwerpen die opvalt is ‘Check je aanpak’, bedoeld voor professionals die mensen aan het lopen willen krijgen. De leidraad is: heb je de doelgroep zelf wel meegenomen bij je project? Nee? Jammer, dus zorg daar nu voor. Gebruik feedback van meerdere vertegenwoordigers van je doelgroep en betrek ze bij de ontwikkeling en uitvoering van je plan.
Wie te weten komt wat de aanjagers of barrières zijn om (meer) te gaan lopen bij de doelgroep, kan een meer precieze aanpak maken. Deze factoren worden in de toolbox gedragsbepalers genoemd. Een voorbeeld is de ‘eigen-effectiviteit’. Dat is de mate waarin iemand zelf gelooft in het kunnen lopen, ondanks mogelijke barrières. Een ander voorbeeld is autonomie: de mate waarin mensen zelfstandig beslissingen kunnen nemen of zich kunnen verplaatsen. Het hangt samen met een gevoel van vrijheid. Voor jongeren of mensen met een beperking ontstaat meer vrijheid als ze naar een bestemming kunnen lopen en niet afhankelijk zijn van anderen. Weer een andere gedragsbepaler is de sociale norm die beschrijft welk gedrag typisch of normaal is, maar ook welk gedrag gewenst is in de omgeving. Wat we anderen zien doen, of wat anderen van ons verwachten, beïnvloed ons gedrag. Dus: als we mensen om ons heen een lunchwandeling zien maken, gaan we dat zelf ook eerder doen. Gedrag kan aanstekelijk werken.
Yannick de Korte: ‘Tijdens de laatste fase merkten we dat zo’n modulair ontwerp best complex wordt wanneer je de ambitie hebt om gebruikers snel te brengen naar de juiste informatie en technieken voor verschillende situaties. We zijn daar naar mijn idee goed uitgekomen.’
Daan van Velzen: ‘Een speciale ervaring voor mij was toch een feest der herkenning. De bevestiging van mijn vermoeden dat meer lopen vooral kans maakt wan neer wordt voldaan aan één belangrijke basisvoorwaarde, namelijk: de omgeving om te kunnen lopen moet simpelweg veilig en aantrekkelijk zijn.’
‘We stimuleren professionals het gedrag van hun doelgroep te begrijpen. Zij worden aan de hand genomen naar een aanpak met een grote kans van slagen’.
‘Een groot aantal beïnvloedingstechnieken om mensen aan het lopen te krijgen is beschikbaar en toe te passen’.
Perspectief
De Korte en Van Velzen wijzen op het grote belang van goede monitoring na de lancering van de toolbox: ‘Borging is belangrijk. Kennisinzichten of praktijk voorbeelden kunnen veranderen en dan moet je het instrument aanpassen. Ook is het belangrijk om voortdurend feedback van gebruikers te verzamelen, zodat de toolbox bij hun behoeften blijft aanslui ten. Wie zijn zij en wie niet? Waarom gebruiken ze dit hulpmiddel niet of juist wel?’
De toolbox in de praktijk
Een buurtsportcoach wil een groep ouderen stimuleren meer te bewegen. Hij worstelt er een beetje mee dat de deelnemers verschillen in niveau’s van fitheid en is nieuwsgierig wat de toolbox hem gaat brengen. Hij gaat aan de slag en kiest bij “doelgroep” voor “Mensen met een fysieke uitdaging”. Hij verwacht de meeste winst te kunnen boeken met “Vaardigheden versterken” want met (bijvoorbeeld) de moti vatie om meer te bewegen zit het wel goed. In het volgende scherm, “Gedragsbepaler” krijgt hij twee opties, hij kiest “eigen effectiviteit” met daarbij negen beïnvloedingstechnieken. Twee van de negen technieken spreken hem aan, “aanpasbaar maken” en “zelfredzaam maken”. Hij verkent de mogelijkheden, en leest de praktijkvoorbeelden. Een wandelgroep met verschillende afstanden, dat is de oplossing! Zo kan de groep samen starten en eindigen, en kunnen deelnemers van niveau wisselen als het uitkomt. Een kortere route op een slechte dag, maar misschien dagen ze elkaar ook wel uit om eens de langere route te proberen. Hij grasduint nog wat verder in de toolbox, maar blijft bij zijn plan.
QR Ga naar de
Toolbox Lopen Stimuleren
Beïnvloedingstechnieken
De toolbox omvat een groot aantal technieken om mensen meer aan het lopen te krijgen. Een greep hieruit:
Als-dan intenties stimuleren
Een campagne waarin vrachtwagenchauffeurs duidelijk hun implementatie-intentie benoemen, zoals: ‘Als ik mijn verplichte rustmoment heb, dan loop ik gelijk een ommetje van minimaal tien minuten’.
Helpen herinneren
Op basis van de data uit een gezondheids-app ontvangt de gebruiker push-berichten op een tijdstip wanneer hij of zij normaal gesproken vaak loopt.
Sociale norm zichtbaar maken
Op een poster staat: ‘79% van de mede werkers maakt een wandeling tijdens de lunchpauze’. Op de poster zijn mensen afgebeeld die een rondje aan het lopen zijn met eten in de hand. Of een lokale mini-campagne met als kern boodschap: ‘In deze wijk doet 65% van de inwoners boodschappen te voet’.
Aansluiten op levensgebeurtenissenIemand verhuist naar een nieuwe woonplaats. Een moment dat gewoontes qua loopgedrag beïnvloeden, doorbreekt. Hij of zij heeft nieuwe routes nodig naar de supermarkt, bushalte en het werk. De gemeente stuurt een welkomstkaart en heet de nieuwe bewoner welkom. Op de kaart staan leuke wandelroutes én routes naar dagelijkse voorzieningen inclusief de loopafstand daar naartoe.
Meer informatie
