Een groene omgeving nodigt uit om te lopen. Maar hoe vergroen je bestaande wijken? Zelf aanpakken en het samen doen. In de praktijk werkt kleinschalig vergroenen goed als bewoners en gebruikers meedenken en doen. Gemeenten geven zetjes en investeren. Vier voorbeelden om te laten zien hoe de openbare ruimte aan kwaliteit wint.

Adriaan Mosterman is zowel buurtbewoner als aanjager namens de gemeente voor de Zwolse wijk Assendorp. De bewoners zelf zijn uitermate actief. Onder de noemer ‘50 tinten groen’ kleurt deze versteende vooroorlogse wijk groener en groener. Wat weer uitnodigt tot meer buurtcontact en wandelverkeer.

Een aanjager is volgens Adriaan Mosterman iemand die bewonerstaal spreekt en helpt waar hij kan. ‘Zijn’ Assendorp in Zwolle vergroent steeds meer. ‘We zijn begonnen met geveltuinen, waarbij we de eerste bewust bij oudere mensen hebben aangelegd. Zij kwamen zo vaker op straat om het groen te verzorgen. En zo maakten ze ook vaker een praatje. Anderen raakten geïnspireerd en zo ontstonden overal geveltuinen.’

Tuintjes maken straten toegankelijker

Een recenter initiatief tovert parkeerplaatsen om tot kleine tuintjes. ‘Dan wordt het ineens spannend’, vervolgt Mosterman. ‘Niemand wil ruzie daarover met zijn buren. Wie wil dan zijn auto voortaan op afstand parkeren? Natuurlijk niet iedereen en het is begrijpelijk dat bijvoorbeeld een gezin met kleine kinderen daar nog een paar jaar mee wil wachten.’ Volgens Mosterman is het bij een discussie als deze handig dat iemand van de gemeente meedenkt en mee organiseert. Al ongeveer twintig parkeerplaatsen zijn veranderd in tuintjes. Bewoners onderhouden ze, het is zogeheten adoptiegroen waarvoor ze een handtekening hebben gezet. Mosterman wijst graag op een bijkomend voordeel, wat de wijk wandelvriendelijker maakt ‘De straat wordt niet alleen groener, maar ook visueel breder. Een auto neemt zijn plek anders in dan struiken en planten’

Frisse website

Alle activiteiten in de Zwolse wijk vinden plaats onder de noemer ‘50 tinten groen Assendorp’ met een bijbehorende frisse website. Ook de aanleg van groene daken en het verduurzamen van woningen horen hier bijvoorbeeld bij. ‘Er is een kerngroep van ‘straatambassadeurs’ en vrijwilligers doen het meeste werk.’

In Utrecht moet iedereen in de eigen buurt een groen ommetje kunnen maken. Daar zet de gemeente op in, met hulp van bewoners. In volle en versteende wijken is het creatief speuren naar nieuwe ruimte voor groen. Maar het lukt, concludeert een optimistische Inge Aarts van de gemeente Utrecht.

Groene buurten vereisen groene vingers. En die bezit niet iedereen van nature. ‘Daarom koppelen we het eerste jaar een lokale hovenier aan bewoners die voor nieuwe stukjes groen gaan zorgen’, vertelt Inge Aarts die zich namens de gemeente Utrecht inspant voor meer groen in de wijken. ‘De hovenier helpt en adviseert en dat heeft nog een voordeel. Er kunnen veel meer verschillende planten en struiken de grond in.’

Samen puzzelen

Versteende wijken vragen om dergelijke inspanningen. Aarts: ‘We willen graag meer groen tegen de hittestress in de stad en om water op te vangen. In de vollere versteende wijken is de puzzel uitdagender. Bewoners willen graag, maar er is creativiteit nodig om ruimte te vinden. In de Rivierenwijk is het bijvoorbeeld gelukt om een oude parkeerplaats om te toveren tot een groen hofje.’

‘Er is creativiteit nodig om ruimte te vinden.’

Parkje

De bewoners zelf profiteren als eerste van nieuw groen in de buurt. Aarts: ‘We zetten in op groene pareltjes waar mensen willen verblijven. Een parkje waar je fijn kunt wandelen met een bankje, een speelplek, een terrasje, een buitengym met toestellen. We willen die pareltjes verbinden tot groene ommetjes voor iedereen. Er zijn steeds meer bewoners die geen tuin hebben en die kunnen dan ook op loopafstand van hun huis buiten ontspannen. Tegelijkertijd zijn de verbonden stukken groen ook belangrijk voor de dieren, voor insecten en egels bijvoorbeeld.’ Volgens Aarts gaat er een aantal jaren overheen voordat iedereen in Utrecht zo’n groen ommetje om de hoek heeft. ‘Maar het lukt in andere steden ook, dus waarom hier niet? De behoefte aan groen zal blijven, net als de behoefte aan verkoeling.’

Groen en gezond. Dat is de Rotterdamse aanpak. Een groene route door een wijk, om te lopen of te fietsen, maar ook met sociale ontmoetingspunten. Bewoners van Delfshaven stonden aan de wieg van de allereerste route, in Overschie is pas de tweede gelanceerd en de gemeente popelt om verder te investeren.

De eerste groene route, onder de naam Groene Connectie, was een initiatief van actieve bewoners en wijkorganisaties van het Rotterdamse Delfshaven. Het groen in deze wijk is verbonden tot een lint van acht kilometer waarlangs meer groene en sociale initiatieven ontstaan. ‘Precies wat we willen voor de stad’, vertelt planoloog José Besselink van de gemeente Rotterdam.

Besselink geniet volop na van de lancering van een tweede groene route in de wijk Overschie. ‘De directe aanleiding was de vraag van een huisarts daar. Zij zocht naar mogelijkheden voor haar patiënten om gezonder te gaan leven. In Delfshaven verwijzen huisartsen hun patiënten door naar de Groene Connectie, wat ons inspireerde tot een plan voor Overschie’.

Inspireren in beweging

De nieuwe ‘Groene Overschiese’ verbindt ook weer letterlijk en figuurlijk. ‘Er is de letterlijke groene slinger waarlangs bewoners kunnen lopen of fietsen en figuurlijk hebben we via de kaart partijen en mensen in een groen netwerk bij elkaar gebracht. Langs de route is bijvoorbeeld een educatieve tuin, maar ook sociaal ondernemers en partijen als volkstuinen, Natuurmonumenten en de Fietsersbond doen mee. De wijk is aan zet en vanuit de gemeente faciliteren we’, aldus Besselink.

‘Precies wat we willen voor de stad’

‘We investeren hierin omdat we mensen willen inspireren om in hun eigen omgeving het groen te ontdekken en zo ook in beweging te komen. Wat we vervolgens zien is dat zo’n route zelf weer gaat agenderen waar we als gemeente fysiek geld aan uitgeven. Op een stukje waar de wandelgroep van de welzijnsorganisatie vaak loopt lagen stoeptegels schots en scheef. Dat hebben we aangepakt.’

Groene Routekaarten

De gemeente is van plan om in meerdere gebieden groene routekaarten mogelijk te maken, onder andere in Feijenoord, Charlois en IJsselmonde. ‘Natuurlijk weer samen met actieve organisaties en bewoners’, benadrukt Besselink. ‘Tegelijkertijd passen deze routes met vergroening in de groenagenda van het huidige college. Ons doel is dat er twintig hectare groen, dertig voetbalvelden, bijkomen in de stad.’

Landschapsarchitect en adviseur Marco Aarsen van bureau Goudappel sprak met iedereen die wat te zoeken heeft in de Smidsstraat van Zelhem. Zo maakte hij een ontwerp voor een groenere en veiligere winkelstraat voor dit dorp in de Achterhoek.

Vragen stellen, daar is Marco Aarsen mee begonnen toen hij de opdracht kreeg om de Smidsstraat in Zelhem opnieuw in te richten. Voor de gemeente Bronckhorst waren de problemen met de verkeersveiligheid de directe aanleiding om de straat aan te pakken. Ik ben gaan praten met de mensen die gebruik maken van de straat: de bewoners, de bezoekers en de ondernemers’, vertelt Aarsen, ‘Hoe gebruik je de straat? Van wie zijn de geparkeerde auto’s? Wat voor plek wil je zijn? Vind je het belangrijk dat iedereen bij de winkels kan komen? Dus ook iemand in een rolstoel of met rollator?’

Auto’s

Aarsen wijst erop dat de straat nooit is aangelegd voor zoveel geparkeerde auto’s. ‘Vanaf de jaren zestig is het groen weggedrukt. Nu is het dan tijd dat de auto een stapje terugdoet. Dat was niet een doel op zich, we weten dat bewoners van een dorp in de Achterhoek afhankelijker zijn van hun auto dan mensen in grote steden. Maar net achter de Smidsstraat kun je ook prima parkeren. Het doel is een veilige en aantrekkelijke straat en het middel is ruimte maken door wat minder parkeerplekken.’

‘Hoe gebruik je de straat? Van wie zijn de geparkeerde auto’s?’

Groen

In het voorstel voor de nieuwe inrichting maakt één rij parkeerplaatsen plaats voor groen, voor een bankje, voor winkeluitstallingen en voor nietjes om fietsen te parkeren. ‘We zijn er met de werkgroep zo uitgekomen. Een werkgroep waarin de stem van de gemeente, de bewoners en de ondernemers even zwaar weegt. En we hebben het laten onderzoeken. Het kleiner aantal parkeerplekken heeft geen invloed op het aantal klanten dat we met de auto kunnen ontvangen.’

De nieuwe Smidsstraat zal behalve veiliger volgens Aarsen ook toegankelijker zijn en klimaatbestendiger. ‘Mensen kunnen elkaar gemakkelijker ontmoeten, ouderen kunnen uitrusten en het groen zorgt voor schaduw en vangt water op.’