Lopen is in. Gemeenten besteden steeds meer aandacht aan voetgangersbeleid en voorzieningen. Er bestaan allerlei positieve verbanden tussen lopen en maatschappelijke doelen. Verbanden die zijn aangetoond, maar nog niet breed bekend zijn. ‘Niet onder studenten bijvoorbeeld, de professionals van de toekomst’, aldus Emile Oostenbrink. ‘Dat laat deze verkenning wel zien.’ De senior projectmanager bij kennisplatform CROW is vanuit de City Deal één van de kartrekkers van het onderzoek ‘Lopen in het hoger onderwijs’ van Ineke Spapé en Sandra Schuit.

Studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling van NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden op excursie bij Paviljoen Ring Zuid in Groningen. De studenten leerden over de verschillende stadia van de aanleg van de verdiepte ligging van de A7 in Groningen.

Eerstejaars studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling van NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden presenteren uitkomsten aan het project New District Identity. Voor de gemeente Groningen hebben zij de wijk Helpman onderzocht op de thema’s leefbaarheid, veiligheid en bereikbaarheid.

Studenten van de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling van NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden krijgen uitleg over de verschillende kunstwerk elementen die gebruikt gaan worden bij de aanleg van de ring

‘Als we willen dat voetgangers een vanzelfsprekend onderdeel worden van stadsplanning, dan moeten we beginnen met het goed opleiden van studenten.’ Dat stelt Ineke Spapé, die samen met Sandra Schuit onderzoek heeft gedaan naar lopen in het hoger onderwijs. Spapé: ‘Zo zorg jevoor een goede basis van professionals die met passie aandacht aan dit onderwerp besteden.

Lopen heeft vele voordelen: de voetganger vraagt weinig ruimte, meer wandelaars is gunstig voor het milieu en lopen heeft weinig dure voorzieningen nodig. Bovendien is lopen goed voor lichaam en geest. Kortom: wat wil je nog meer? ‘Nou, meer aandacht dus voor de vele positieve effecten van lopen,’ aldus Ineke Spapé. ‘Die voordelen kunnen ons als samenleving helpen onze steden beter in te richten, leefbaarder en aantrekkelijker. Minder anoniem dan in auto’s en bussen, vitaler en minder belastend voor het milieu. Lopen kun je zien als een kans, met veel potentie.’

Governance lab van de internationale master public administration aan de Erasmus Universiteit over lopen en weetings (wandelmeetings) als werkvorm bij stakeholderparticipatie. Het vier uur durende lab is gehouden op verschillende locaties langs de singel in Utrecht, hier in Moreelse.

Atelier New District Identity. Eerstejaar studenten Ruimtelijke Ontwikkeling op excursie naar de wijk Helpman. Jurjen Zuijdendorp, projectmanager bij stadsontwikkeling van de gemeente Groningen, nam hen mee op pad en vertelde over knelpunten in de wijk.

Studenten ervaren de waarde van verschillende werkvormen door ze zelf toe te passen. Hier discussieren studenten met z’n vieren in de Lavendeltuin in Utrecht, als onderdeel van de ‘1-2-4-all werkvorm’.

Jong geleerd is oud gedaan

‘Lopen wordt te vaak gezien als een vanzelfsprekendheid,’ vertelt Ineke Spapé verder. ‘Alsof je er geen speciale maatregelen voor hoeft te treffen, maar dat is niet zo. Om onze steden en dorpen voetgangersvriendelijk te maken, zijn professionals nodig met een scherp oog voor lopen in al zijn facetten. Kwaliteit voor voetgangers raakt aan veel vakgebieden.

‘Dat begint bij het goed opleiden,’ vult Sandra Schuit aan. ‘Jong geleerd is immers oud gedaan. In opleidingen wordt wel aandacht besteed aan de auto, het openbaar vervoer en ook steeds meer aan de fiets, maar aandacht voor het lopen is nog schaars. Onterecht, want gemiddeld gaat 18% van onze verplaatsingen te voet, in steden is dit aandeel nog veel groter. Het openbaar vervoer heeft maar een aandeel van 4%, terwijl daar veel geld en aandacht naar toe gaat.’

Draagvlak binnen het hoger onderwijs

Ineke Spapé, emeritus-lector aan Breda University of applied sciences (BUas) en landschapsarchitect Sandra Schuit van Zijaanzicht, onderzochten wat HBO- en universitaire opleidingen nu aanbieden aan lesstof rondom lopen en voetgangers.

Dit onderzoek was in opdracht van de City Deal en het Platform Ruimte voor Lopen en bleek hoognodig. ‘We concludeerden dat er wel wat relevante kennisoverdracht is binnen de opleidingen, maar dat deze afhankelijk is van de passie en interesse van de docenten. De onderwijswereld is behoorlijk gesegmenteerd. Er vindt weinig onderling overleg plaats binnen de opleidingen. Docenten bepalen vaak hun eigen thema’s, ook ten aanzien van de voetganger’, vertelt Spapé.

Uit het onderzoek blijkt dat veel opleidingen wel de nut en noodzaak zien van meer aandacht voor de voetganger in het lesaanbod. ‘Docenten willen geholpen worden met voorbeeldmodules, goede voorbeelden, geschikte literatuur en netwerken of concreter: een digitale stage of afstudeerbank waar studenten bijvoorbeeld stage- /afstudeeropdrachten kunnen vinden. Ook gaven meerdere docenten aan dat ze graag meer onderlinge uitwisseling met collega’s willen.’

De inzet van Learning Communities

Om de voetganger beter te verankeren in het lesaanbod van het hoger onderwijs, adviseren Ineke Spapé en Sandra Schuit om meer uitwisseling tussen geïnteresseerde docenten te faciliteren. Spapé vertelt: ‘We denken daarbij aan het ontwikkelen van een netwerk en aan het aanbieden van experimenteerruimte met ‘Tactical Urbanism’. En we denken aan het oprichten van een Learning Community waarbij studenten met hun ideeën worden betrokken bij de plannen van steden ter verbetering van het voetgangersbeleid.’

‘Professionals uit het werkveld, zeker onder de grotere gemeenten, zijn steeds meer bezig met de voetganger. Hen roepen we op om studenten te begeleiden voor stages en afstudeeropdrachten: beide partijen leren daarvan, dat weten we van de internationale voorbeelden. Daarnaast kan een professional ook een bijdrage leveren aan de Learning Community en zijn of haar expertise delen als gastdocent’.

Achttien aanbevelingen voor de City Deal en het Platform Ruimte voor Lopen

Het onderzoek Lopen in het Hoger Onderwijs heeft aanbevelingen voor de City Deal en het Platform Ruimte voor Lopen opgeleverd. Oostenbrink reageert positief op het onderzoek en de aanbevelingen.

‘Deze verkenning laat zien dat het thema lopen niet of nauwelijks aan bod komt in de onderwijsprogramma’s op hogescholen en universiteiten. Een spijtige constatering’, vindt Oostenbrink. ‘Maar de wereld is aan het veranderen en er liggen nu kansen om meer aandacht voor lopen in het onderwijs te creëren. Wij staan in de startblokken om handen en voeten te geven aan de ruim achttien aanbevelingen uit het onderzoek. We willen in ieder geval aan de slag gaan met de vijf activiteiten hiernaast.

‘Het ideaalplaatje is natuurlijk dat lopen verankerd is in alle lesprogramma’s.’

Oostenbrink: ‘Het ideaalplaatje is natuurlijk dat lopen verankerd is in alle lesprogramma’s. Dat studenten van alle relevante opleidingen zoals mobiliteit, stedenbouw en sport en bewegen kennis krijgen van de voordelen van lopen, hoe je ontwerpt voor de voetganger én van investeren in een loopvriendelijke omgeving. En weten hoe ze dat inzicht in de professionele praktijk kunnen toepassen. De komende jaren gaan we ons daar vanuit Ruimte voor Lopen hard voor maken. Het is een mooi voorbeeld van de waarde van deze City Deal.’

Vijf activiteiten

1. We gaan kant-en-klare lesmodules en formats ontwikkelen voor praktijkopdrachten. Daarmee maken we het voor docenten eenvoudiger om te onderwijzen in het belang van lopen en een loopvriendelijke omgeving.

2. We willen een poule samenstellen van gastdocenten. Bevlogen deskundigen op het gebied van lopen, die bij gemeenten, kenniscentra of adviesbureaus werken. Mensen die wel 1 of 2 keer per jaar een expertles willen geven.

3. We creëren een stage- en afstudeer projectbank op www.ruimtevoorlopen.nl. Daar kunnen overheden en andere partijen hun mogelijke stage- en afstudeerplekken aanbieden en kunnen studenten makkelijker een ‘looponderwerp’ vinden voor hun stage of afstuderen.

4. In het kennisportaal op de site van Ruimte voor Lopen moeten straks ook alle relevante scripties en afstudeerverslagen te vinden zijn. Want er wordt geregeld interessant onderzoek gedaan rondom lopen. Niet altijd komen die online beschikbaar voor het grote publiek; daar willen wij verandering in brengen.

5. En een heel belangrijk punt: we willen docenten bij elkaar brengen in een lerend netwerk. Waarin elkaar voeden met goede ideeën en onderlinge afstemming centraal staat. Als eerste stap heeft op 25 september een online meeting plaats gevonden met de docenten van diverse onderwijsinstellingen. De vraag die vooral aan de orde kwam was ‘Waaraan heeft het onderwijs behoefte?’ ‘Hoe kunnen we jou en je collega’s enthousiasmeren voor meer ruimte voor lopen?’’

Meer informatie

• www.ruimtevoorlopen.nl