Voetpaden zijn soms bezaaid met obstakels als laadpalen, geparkeerde fietsen, terrasstoelen en reclameborden. Ze nemen ruimte in die bedoeld is voor voetgangers. Lopen kan dan minder prettig, gevaarlijk of zelfs onmogelijk zijn. Gemeenten kunnen zeker wat doen om het aantal obstakels te beperken en te voorkomen dat voetpaden dichtslibben.
Wat is het probleem?
Een object op een voetpad is pas een obstakel als het in de weg staat waardoor mensen niet naast elkaar kunnen lopen, moeten uitwijken naar een groenstrook, fietspad of rijbaan, of helemaal niet kunnen lopen. Het kan gaan om permanente objecten zoals lantaarnpalen, verkeersborden, laadpalen, prullenbakken, parkeerautomaten of geveltuintjes, maar ook om tijdelijke objecten zoals uitstallingen van winkels, reclameborden, terrassen of geparkeerde auto’s, fietsen, deelscooters of stepjes. Alle voetgangers hebben last van dergelijke obstakels, maar ze zijn in het bijzonder een probleem voor mensen die slecht ter been zijn en voor voetgangers met zogeheten hulpwielen (kinderwagen, rolstoel, rollator). Voor mensen met een visuele beperking kunnen obstakels het moeilijk maken om de weg te vinden. Ook lopen ze het risico ergens tegenaan te botsen.
Wat zijn de oorzaken?
De oorzaken van de aanwezigheid van obstakels zijn divers. Kern van het probleem is onvoldoende bewustzijn van de problematiek bij gemeente en ondernemers, maar ook bij burgers. Daardoor hanteren ontwerpers vaak te krappe minimummaten voor de breedte van voetpaden. Ook plaatsen overheid, bedrijven en burgers zomaar obstakels, vaak ook zonder ze weer te verwijderen. Het ontbreekt nogal eens aan spelregels hoe om te gaan met conflicterende belangen bij ruimtegebrek. Er zijn geen juridische kaders, er is onvoldoende handhaving of er is een gebrek aan regie. Bijvoorbeeld afgifte van terrasvergunningen zonder te kijken naar beschikbare ruimte. Tot slot is er geregeld sprake van een te hoge drempel voor burgers om meldingen te doen van problemen.
Wat zijn mogelijke oplossingen?
- Voldoende ruimte voor voetgangers én objecten inruimen in ontwerpen. Dit vergt verankering van de positie van voetgangers in het beleid, een vastgesteld looproutenetwerk en duidelijke ontwerprichtlijnen.
- Heldere juridische kaders en een effectieve handhaving.
- Meer regie en afstemming tussen verschillende afdelingen van gemeenten, bijvoorbeeld bij de afgifte van vergunningen.
- Gedragsbeïnvloeding gericht op ondernemers en burgers.
Wat is de eerste stap?
Gemeenten kunnen snel een aantal stappen zetten om grip te krijgen op de problemen. Allereerst kunnen ze de situatie en de problemen in kaart brengen, bijvoorbeeld door op straat te schouwen, enquêtes te houden of een meldpunt te openen.
Daarna kunnen ze actief obstakels gaan opruimen. Ook kan elders ruimte voor noodzakelijke objecten gemaakt worden door bijvoorbeeld parkeerplaatsen te gebruiken of de rijbaan te versmallen.
Meer weten?
CROW heeft over de aanpak van knelpunten met obstakels op voetpaden een brochure uitgebracht. Deze brochure is te vinden op www.fietsberaad.nl
De publicatie is samengesteld door Molster Stedenbouw.
Een handzame brochure is beschikbaar op www.fietsberaad.nl
Obstakels aanpakken
| PROBLEMEN EN OORZAKEN | ACTIEHOUDERS | OPLOSSINGSRICHTINGEN |
|---|---|---|
| Gebrekkige juridische kaders | Rijksoverheid, VNG, gemeenten | Zorg voor duidelijke regels in de Omgevingswet, de standaard APV en in gemeentelijke APV’s. |
| Basisbreedte trottoir niet voldoende | Gemeente: afdeling ruimtelijke ontwikkeling, stedenbouw en landschap, mobiliteit en openbare ruimte. | Zorg voor een duidelijke visie en duidelijk beleid met erkenning van het belang van lopen. Zet duidelijke richtlijnen in gemeentelijke handboeken over vrije doorloopruimte, onder andere meer gericht op een comfortabele maat dan alleen een toegankelijke maat. Breng het netwerk van looproutes in kaart met een duidelijke hiërarchie, onder andere afgestemd op loopstromen. Gebruik deze indeling voor de maatvoering en bij afwegingen ten opzichte van andere ruimtevragers. |
| Slecht geplaatste of slecht zichtbare obstakels in ontwerp | Gemeente: afdeling stedenbouw en landschap, openbare ruimte en beheer. | Geef goede richtlijnen over plaatsing van obstakels in gemeentelijke handboeken. Minimaliseer het aantal obstakels, plaats obstakels in de parkeer- of groenzone, combineer obstakels, plaats obstakels op het voetpad in een voorzieningenzone, geef deze zone duidelijk aan, plaats obstakels bij voorkeur parallel of loodrecht op de gevel. Zorg ook voor goed contrast en vind- en voelbare gidslijnen. |
| Tekort aan parkeer- en laad- en losvoorzieningen (met fout-geparkeerde voertuigen tot gevolg) | Gemeente: afdeling mobiliteit, stedenbouw en landschap, openbare ruimte. | Verminder de vraag: slimme stadslogistiek, inzet op ov, deelmobiliteit, fietsen en lopen. Vergroot het aantal parkeer- en laad- en losmogelijkheden: in een gebouwde voorziening, in de openbare ruimte in de nabije omgeving (zowel voor auto’s als voor fietsen). |
| (Onterecht) verleende vergunningen (met onder andere te grote terrassen tot gevolg) | Gemeente: afdeling vergunningen, economie en stedenbouw en landschap en openbare ruimte. | Voorkomen: wijs een verantwoordelijke aan vanuit het ruimtelijk domein en laat deze persoon meekijken bij vergunningverlening; betrek belangenorganisaties in een vroeg stadium bij ontwerp/toekenning van terrasplaatsen. Genezen: trek zo mogelijk vergunningen in of hanteer een uitsterfbeleid. |
| Geen grip op plaatsing nieuwe obstakels | Gemeente: afdeling stedenbouw en landschap, mobiliteit, openbare ruimte en beheer. | Wijs een verantwoordelijke aan vanuit het ruimtelijk domein die regie houdt; wees kritisch op welke objecten wel en niet in de openbare ruimte mogen; laat alle betrokkenen een helder stappenplan volgen; houd regelmatig schouwen ter controle. |
| Dichtgeslibde loopruimtes | Gemeente: afdeling stedenbouw en landschap, openbare ruimte, beheer en handhaving en eventueel de betrokken wijkregisseur(s). Bij inzet crowdsourcing ook de afdeling onderzoek en statistiek. | Breng de vrije doorloopruimte in kaart met GIS-analyse, schouwen en/of crowdsourcing; verwijder onnodige obstakels, verplaats of combineer ze. Maak zo nodig meer ruimte voor lopen door de ruimte voor andere ruimtevragers te beperken (in de praktijk meestal de auto). |
| Bewustzijn ontbreekt – bij gemeente – bij ondernemers – bij bewoners | Gemeente: afdeling stedenbouw en landschap, openbare ruimte, beheer, handhaving en betrokken wijkregisseur(s) en de afdeling communicatie. | Vergroot bewustzijn bij gemeenten: organiseer een masterclass in combinatie met een schouw en betrek ook belangenorganisaties hierbij. Betrek ambtenaren, maar ook bestuurders. Vergroot bewustzijn bij ondernemers: ga in gesprek met winkeliers, horecaondernemers, bezorgdiensten, vuilnisophaaldiensten en anderen; organiseer een schouw, lanceer een bewustwordingscampagne met ludieke acties. Vergroot bewustzijn bij bewoners: organiseer een schouw; lanceer een bewustwordingscampagne met ludieke acties. |
| Handhaving schiet tekort | Gemeente: afdeling handhaving, beheer openbare ruimte, informatiebeheer/informatica. | Zorg dat notoire plekken in beeld zijn voor gerichte inzet van handhaving . Handhaaf ook buiten het centrum, geef handhavers inzage in verleende vergunningen. |
| Meldsysteem schiet tekort | Gemeente: afdeling openbare ruimte, beheer en communicatie. | Maak een goed en toegankelijk klachtensysteem of verbeter het aanwezige systeem, bijvoorbeeld door een website te combineren met een app. Zorg voor een duidelijke categorie obstakels; vergoot de bekendheid van dit systeem onder burgers. Zorg dat er per wijk iemand aanspreekbaar is voor klachten. |
