Nieuwe woonwijken voor duizenden huishoudens komen er bij in Utrecht. Plus extra infrastructuur en alle voorzieningen die nodig zijn. Wat gebeurt er dan met ruimte voor voetgangers of voor wie op andere manieren wil bewegen? In Utrecht willen de provincie en vele andere belanghebbenden regionaal meer groen maken in combinatie met woningbouw. Ruim veertig partijen steunen inmiddels het samenwerkingsprogramma dat deze ambitie moet waarmaken. Een van de meest recente ondertekenaars van dit Pact Groen Groeit Mee is Wandelnet. Maar onder meer ook de ANWB, Staatsbosbeheer en BPD/Bouwfonds Gebiedsontwikkeling hebben eerder hun handtekening gezet. Dit programma heeft een werkelijk integrale aanpak. Met als sterkste pijlers de goede gebiedsanalyses en de inzet van alle netwerken die loopvoorzieningen verbeteren mogelijk maken.   

Altijd aan tafel bij ontwerpen en beslissen 

Plannen die vaak al tijden op de plank liggen, moeten dankzij de nieuwe samenwerking sneller richting uitvoering gaan. Een gezamenlijke aanpak levert bovendien, aldus het Pact, een beter eindresultaat op dan initiatieven afzonderlijk. Wat betreft de deelname van bijvoorbeeld Wandelnet gelden voordelen aan twee kanten. Aansluiting bij een landelijke organisatie voegt voor het pact waarde toe. Maar bovenal blijkt gebiedskennis van Wandelnet belangrijk, inclusief extra ogen en oren in het veld. In brainstorm- en ontwerpfases van plannen komen mensen van Wandelnet vaak met belangrijke toevoegingen. En zij hebben vaak praktische voorstellen die plannen beter maken. Aan de andere kant wordt verwacht dat Wandelnet vaker of eerder kan aanschuiven aan beslistafels waar wandelaarsbelangen spelen. 

Kromme Rijn voorbeeldgebied

Het pact wijst vier voorbeeldgebieden aan, verspreid over de provincie. Eén gebied is het Kromme Rijn Linie Landschap, aan de zuidoostkant van de stad Utrecht. Een gebied van 4.000 hectare ingeklemd tussen Utrecht, Nieuwegein, Houten en Zeist. De dorpen Bunnik en Odijk liggen er midden in. Hier hebben zeven overheden en andere belanghebbenden het Ontwikkelperspectief Kromme Rijn Linie Landschap 2040 gemaakt. Daarin staan onder meer nieuwe wandelpaden en voorstellen om barrières, veroorzaakt door wegen en een spoorlijn, weg te nemen. Ook is er aandacht voor meer beleving van landschap en cultuurhistorie. 

Eigendomsverhoudingen en financiën spelen belangrijke rol  

Ineke Thierauf van Wandeloverleg Utrecht heeft meegewerkt aan het perspectief. Zij is heel positief over Groen Groeit Mee: ‘Voor dit voorbeeldgebied ligt er nu een bevredigende en richtinggevende lange termijnvisie. Maar vooral zijn we enthousiast omdat, waar mogelijk, delen van de visie al worden uitgevoerd. In 2011 heb ik samen met andere leden van TeVoet, een vereniging van wandelaars, alle voor dit gebied bestaande en mogelijk nieuwe routes goed in kaart gebracht. Deze kaart is gebruikt en sommige voorstellen zijn nu overgenomen in het perspectief.’ Thierauf weet dat nieuwe routes realiseren zeker tijd zal kosten. Sommige paden gaan bijvoorbeeld door agrarisch landschap. Daarbij spelen de eigendomsverhoudingen en de financiën een belangrijke rol.  

Uit: Handreiking Groen bij uitbreidingslocaties, provincie Utrecht.

Nieuwe wandelpaden

Momenteel worden alle ambities in een Uitvoeringsplan vertaald naar projecten, met daarbij opnieuw bewoners, boeren en grondeigenaren als nauw betrokkenen. Anderen buiten het gebied, die hier wel een belang hebben zoals natuurverbeteraars en recreatieondernemers, spelen hierbij ook een rol. Met onder meer geld uit het provinciale Programma Landelijk Gebied worden recreatiegebieden meer toegankelijk, komen er nieuwe wandelpaden en natuurvriendelijke oevers en extra ruimte voor waterberging. 

Voorbeeldgebieden in de Eempolder en de Gelderse Vallei 

Een ander voorbeeldgebied is de Zuidelijke Eemvallei, een belangrijk recreatiegebied voor de inwoners van Amersfoort, Baarn en Soest. Het gebied meet 2.300 hectare. De polder heeft vooral een agrarische functie, maar kent ook veel natuur- en cultuurhistorische waarden. Door de groei van het aantal woningen in de regio en het achterblijven van investeringen nam de recreatie- en natuurdruk in dit gebied toe. Het verbeteren van de toegankelijkheid en uitbreiding van recreatiemogelijkheden staan hier nadrukkelijk op de agenda.

Voorbeeldgebied De Roode Haan omvat zo`n 160 hectare en ligt direct ten zuiden van de A12 tussen Veenendaal en de Utrechtse Heuvelrug. Een oud verdedigingswerk in de Grebbelinie, aan het Valleikanaal, vormt de kern. Hier liggen nieuwe mogelijkheden als uitloopgebied voor recreanten en het beter kunnen maken van buurtommetjes. Betere aansluitingen tussen bestaande recreatievoorzieningen en het landschap liggen ook in het verschiet. Een plan van aanpak is in de maak. 

Rondom de Hollandsche IJssel

Ten zuidwesten van de stad Utrecht ligt het laatste voorbeeldgebied Hollandsche IJsselgebied, ongeveer 400 hectare groot. Dit gebied ligt tussen de rand van IJsselstein en de N228. Het gekanaliseerde riviertje loopt er doorheen. Provincie, vier gemeenten, Staatsbosbeheer en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) ondertekenden begin 2024 een samenwerkingsovereenkomst. 

Gerjan Westendorp en Cathelijne van Haselen zijn betrokken bij dit project. Westendorp is projectleider Groen Groeit Mee bij de provincie Utrecht en legt uit hoe je een samenhangend geheel kunt smeden: ‘In het Ontwikkelingsperspectief verkennen alle betrokkenen gezamenlijk hoe het gebied eruit kan zien in 2040’. 

Van Haselen trekt als projectleider vanuit het HDSR het Ontwikkelingsperspectief Hollandsche IJsselgebied. ‘De rivier en de afwisseling van het landschap maken het gebied uniek. Er is volop recreatie, zowel op het water als op het land. In het perspectief koesteren we bestaande kwaliteiten zoals het Hollandsche IJsselpad, een meerdaagse wandeltocht door het Groene Hart. We zien kansen om het recreatieve routenetwerk voor wandelaars en fietsers te versterken en beter met elkaar te verbinden. Dat levert betere toegankelijkheid op, meer veiligheid en meer variatie in routes. Denk aan verbindingen naar de toekomstige wijk Rijnenburg tussen Utrecht en Nieuwegein, maar ook naar Leidsche Rijn en Montfoort. En via de Nedereindse Plas naar Nieuwegein met een nieuwe brug. Ook zijn er wensen voor meer ommetjes en zitbankjes.’ 

Al aan de slag

Welke projecten spelen nu de komende jaren, want 2040 is nog ver weg? Van Haselen en Westendorp vullen elkaar aan: ‘De betrokken partijen werken aan de recreatieve verbinding met een natuurvriendelijke oever langs de IJsselwetering. Ook speelt het inrichten van het recreatiegebied Noord-Westhoek bij IJsselstein van 56 hectare met bos, open velden en mogelijkheden voor wandelen en fietsen. En drie gebieden worden ingericht als onderdeel van Natuurnetwerk Nederland.’

Provincie: alleen huizen erbij met extra groen in de regio 

Als stok achter de deur voor de ambitie van Groen Groeit Mee stelt de Omgevingsverordening van de provincie voorwaarden waaraan alle uitbreidingslocaties van gemeenten moeten voldoen. Zo is er de instructieregel dat de omvang van de woningbouw ‘in evenwichtige verhouding staat tot de hoeveelheid te ontwikkelen natuur en recreatie’.  De realisatie van het groen en de blijvende instandhouding ervan moet bovendien verzekerd zijn. Ook is, na een proefjaar als testperiode, een handreiking voor projectontwikkeling gemaakt met daarin tips hoe je in bouwplannen genoeg groen meeneemt. Deze Handreiking Groen bij Uitbreidingslocaties biedt gemeenten en private partijen ondersteuning voor optimale groenontwikkeling. In een aantal gemeenten zijn deze suggesties opgepikt en wordt de handreiking gebruikt. 

Meer informatie

• Handreiking 'Groen groeit mee', uitgegeven door provincie Utrecht